ALİ PAŞA, Güzelce

989 (1581) yılında doğdu. İstanköylü Ahmed Paşa’nın oğludur. Anne tarafından seyyiddir. Babası, Tunus beylerbeyi iken mehdîlik iddiası ile ortaya çıkan Yahyâ b. Yahyâ adlı bir şakî ile giriştiği savaşta öldü (1590). Bu sırada dokuz yaşlarında bulunan Ali Paşa bir süre sonra babasının adamları ile birleşerek intikamını aldı. Genç yaşta Dimyat sancağı beyliğine getirildi ve on beş yıl bu görevde kaldıktan sonra İstanbul’a geldi. 1605’te kendisine önce Yemen eyaleti, sonra Magosa sancağı verildiyse de kabul etmedi. Daha sonra iki yıl Tunus valiliğinde, üç yıl Mora sancak beyliğinde ve tekrar Kıbrıs’ta görevlendirildi. Ardından, vezirlik rütbesiyle ikinci defa Tunus beylerbeyiliğine tayin edildi. 17 Ocak 1617’de Halil Paşa’nın yerine kaptan-ı deryâ oldu. 23 Ağustos 1617’de Akdeniz’de şiddetli bir fırtınaya tutuldu, maiyetindeki on bir kadırga kayboldu. I. Mustafa’nın tahta çıkışından sonra bir ara azledildiyse de 2 Ocak 1618’de ikinci defa aynı göreve getirildi. Donanma ile Akdeniz’e açıldığı üçüncü seferinde, ele geçirdiği altı kalyon ve ganimet mallarından 200 esirle çok miktarda parayı Sultan II. Osman’a hediye olarak getirdi; böylece diğer vezirler arasında imtiyazlı bir mevki kazandı. Bu sayede 23 Aralık 1619’da Öküz Mehmed Paşa’nın yerine sadrazam oldu. Bu görevde iken hazinenin giderlerini karşılamak üzere büyük gayret sarfetti; hatta kendisinden önceki sadrazam da dahil olmak üzere birçok devlet adamının mallarını müsadere ettirdi. II. Osman’a değerli hediyeler sunarak onun gözüne girmeyi başardı; bu şekilde muhaliflerini kısa zamanda merkezden uzaklaştırdı. Sadrazamlığı sırasında II. Osman’ı Lehistan seferi için teşvik eden Ali Paşa 15 Rebîülâhir 1030’da (7 Mart 1621) vefat etti; Beşiktaş’ta Yahyâ Efendi Dergâhı yakınındaki türbesine defnedildi.

Güzelce Ali Paşa’nın kaptanıderyâlığı zamanında Sakız, Nakşa ve Andre sancakları Kaptanpaşa eyaletine bağlanmış, 9 Cemâziyelâhir 1027’de (3 Haziran 1618) çıkarılan bir emr-i şerifle (BA, MAD, nr. 174, s. 12; BA, MD, nr. 82, s. 64/417) Mora mukātaa gelirleri derya beylerinin sâlyâne ve masraflarına ocaklık tayin edilmiş, tersanede ve gemilerin donanımında bazı değişiklikler yapılmıştır (BA, MAD, nr. 9853, s. 24). Güler yüzlü, hayır ve hasenat sahibi bir kimse olan ve Çelebi lakabı ile de tanınan Güzelce Ali Paşa, Sakız ve Yeniköy’de birer cami inşa ettirmiş, Kasımpaşa’daki Emîr Efendi Zâviyesi’ne de su getirtmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

BA, MAD, nr. 174, s. 12; nr. 9853, s. 24.

BA, MD, nr. 82, s. 64/417.

Atâî, Zeyl-i Şekāik, s. 657.

Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, III, 140-141.

Peçuylu İbrâhim, Târih, II, 371, 375.

Kâtib Çelebi, Tuhfetü’l-kibâr, vr. 65^a, 70^b.

Naîmâ, Târih, II, 153, 173, 186-187.

Hadîkatü’l-vüzerâ, s. 65-66.

Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-cevâmi‘, II, 114, 139.

Mehmed İzzet, Harîta-i Kapûdânân-ı Deryâ, İstanbul 1285, s. 43-44.

Solakzâde, Târih, s. 699-700.

Reşad Ekrem Koçu, “Ali Paşa”, İA, I, 330-331.

R. Mantran, “ʿAlī Pas̲h̲a Güzeld̲j̲e”, EI² (İng.), I, 395.