ALPTEKİN, Coşkun

15 Eylül 1942’de Gebze’de doğdu. Babası Pötürgeli (Malatya) bir subay olan Hüseyin Avni Bey, annesi Emine Hanım’dır. Babasının görevi dolayısıyla çocukluğu, ilk ve orta öğretim yılları Ankara Polatlı, Erzurum ve Malatya’da geçti. 1960 yılında İstanbul Pertevniyal Lisesi’nden mezun oldu. 1961’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’ne girdi. Bir yandan üniversiteye devam ederken diğer yandan İstanbul Arkeoloji Müzeleri İslâmî Paralar Bölümü’nde İbrahim ve Cevriye Artuk ile birlikte çalışma imkânı buldu. Öğrencilik yıllarında Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’ndeki hocalarından Muammer Kemal Özergin’le çalışmalar yaptı. 1965’te Tarih Bölümü Ortaçağ Tarihi Kürsüsü’nden mezun oldu. Ardından Millî Eğitim Bakanlığı’nın yurt dışı doktora sınavını kazanarak Londra Üniversitesi’ne gönderildi (1966). 1967’de Londra Üniversitesi Doğu ve Afrika Araştırmaları Okulu’nda Bernard Lewis yönetiminde doktora çalışmasına başladı. Bu esnada bir müddet Tunus’ta Habîb Burgiba Enstitüsü’nde ve Şam’da Arapça öğrenim gördü. The Reign of Zangi (521-541/1127-1146) adlı teziyle doktor unvanını aldı (1972). Aynı yıl yurda dönüp Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde göreve başladı. 1978’de Dimaşk Atabegliği (Böriler) adlı çalışmasıyla doçentliğe yükseldi. 1984’te Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyeliğine tayin edildi. 1984-1988 yılları arasında fakültede dekan yardımcılığı görevinde bulundu. 1988’de Atatürk Eğitim Fakültesi’ne profesör olarak tayin edildi. Bir müddet Sosyal Bilgiler Bölümü başkanlığı yaptı. 1990-1993 yıllarında aynı fakülteye dekan oldu. 1994’te Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi kurucu dekanlığına gönderildi. 1995’te Atatürk Eğitim Fakültesi’ndeki görevine döndü. 6 Şubat 1998’de İstanbul’da ölen Coşkun Alptekin evli ve iki çocuk babasıydı.

Coşkun Alptekin, Ortaçağ Türk tarihi alanında pek çok öğrenci yetiştirmiş ve çok sayıda makale yazmıştır. Osmanlı tarihine göre Türkiye’de Selçuklu tarihinin ihmal edildiğini ileri sürmüş, bu alanda ayrıca çok sayıda yüksek lisans ve doktora tezi yaptırmıştır. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nin ilk yıllarında maddelerin telif ve redaksiyonunda görev almıştır. Türk Tarih Kurumu aslî üyesi olan Alptekin’in çalışmaları daha ziyade Selçuklu dönemi tarihine yoğunlaşmış, The Reign of Zangi (521-541/1127-1146) adıyla yayımlanan (Erzurum 1978) doktora tezinde Yakındoğu’da Haçlı tehlikesine karşı başarıyla mücadele eden Zengî hânedanının kurucusu İmâdüddin Zengî dönemini ele almıştır. Doçentlik tezi olarak hazırladığı Dimaşk Atabegliği (Tog-teginliler) ise (İstanbul 1985) Tuğtegin tarafından kurulan ve bir Türk-İslâm hânedanı olan Dımaşk Atabegliği’nin (Böriler, Tuğteginliler) tarihidir. Alptekin, Hakkı Dursun Yıldız editörlüğünde yayımlanan Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi’ne (I-XIV, İstanbul 1986-1989) “Büyük Selçuklular” (VII, 95-213), “Irak Selçukluları” (VII, 291-337), “Dımaşk Atabegliği (Tugteginliler), (VII, 471-531)”, “Musul Atabegliği (Zengîler) (1127-1233)” (VII, 533-578), “Erbil Atabegliği (Begteginliler)” (VIII, 63-80), “Artuklular” (VIII, 170-193) ve “Türkiye Selçukluları” (VIII, 209-382) gibi bölümleri yazmıştır.

Öğrenciliğinden beri Selçuklu nümismatiğiyle ilgilenen Coşkun Alptekin bu alanda da makaleler kaleme almıştır. Selçuklu Araştırmaları Dergisi’nde yayımlanan “Selçuklu Paraları” adlı kapsamlı çalışması (III, Ankara 1971, s. 435-591) bu alanda yapılan ilk çalışmalardandır. TTK Belleten, Türklük Araştırmaları Dergisi ve Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi’nde çok sayıda makalesi yayımlanmış, birçok sempozyumda tebliğ sunmuştur. Bunlardan bazıları şöylece sıralanabilir: “Zengî’nin Urfa’yı Fethi” (Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, XIV [Erzurum 1986], s. 69-78); “Selçuklu Devleti Askeri Teşkilatının Eyyûbî Devleti Askeri Teşkilatına Etkisi” (TTK Belleten, LIV/209 [Ankara 1990], s. 117-120); “Selçuklular Zamanında Harput” (Tarih İçinde Harput, Elazığ 1992, s. 45-51); “Selçuklular’da İnsânî Değerler ve Hukuk” (Türklerde İnsanî Değerler ve İnsan Hakları: Başlangıçtan Osmanlı Dönemine Kadar, İstanbul 1992, I, 377-385); “Türkiye Selçukluları’nın Kestirdikleri Paralardan İlk Örnekler” (Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995, s. 91-97). Ayrıca İslâm Ansiklopedisi’nde “Zengî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nde “Adakale”, “Ahdâs”, “Aksungur”, “Aksungur el-Porsukī”, “Alçı”, “Ali Küçük”, “Artuklular”, “Ata”, “Atabeg”, “Begteginliler”, “Belek b. Behrâm”, “Böri” maddelerini kaleme almıştır. Marmara Üniversitesi tarafından çıkarılan Türklük Araştırmaları Dergisi’nin 12. sayısı (İstanbul 2002) “Osmanlı Öncesi Batı Asya’da Türk Varlığı” adıyla Coşkun Alptekin anısına yayımlanmıştır.

BİBLİYOGRAFYA :

Sadi S. Kucur, “Bir ‘Alptekin’ Daha Göçtü”, Tarih ve Medeniyet, sy. 49, İstanbul 1998, s. 71-72; Mustafa Çetin Varlık, “Prof. Dr. Coşkun Alptekin’in Ardından”, TTK Belleten, LXII/234 (1998), s. 605-612; M. Said Polat, “Coşkun Alptekin Hayatı ve Eserleri”, MÜTAD, sy. 12 (2002), s. 9-20.