Altan Çetin. Yahya Kazvinî’nin Lubb et-Tevârih’inde Selçuklularla alâkalı bilgiler (2007)

Altan Çetin. Yahya Kazvinî’nin Lubb et-Tevârih’inde Selçuklularla alâkalı bilgiler // Gazi Türkiyat: Türkoloji Araştırmaları Dergisi. Sayı: 1. Yayıncı: Gazi Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi. Güz 2007, s. 183-192.

Keywords: Mīr Yaḥyā ibn ʻAbd al-Laṭīf al-Qazvīnī (1481-1555), Lubb al-tawārīkh

Giriş

Eserin Yazarı ve Eser Hakkında
Safevî sarayının ricalinden olan Yahya b. Abdullatif Kazvinî (886-962h./1481-
1555m.) tarafından kaleme alınan umumî bir Islâm tarihi olan eser dört “kısım”dan
olusmaktadır ki dördüncü kısım I. Sâh Ismâil ile alâkalıdır. Bu eser Sâh Ismâil’in
dördüncü oglu Ebû el-Feth Behrâm Mirzâ için 948h./1541m. senesinde yazılmıstır.
Kendisi Kazvin Sünnîlerinin ileri gelenlerinden oldugu için I. Sâh Tahmasb’ın
hısmına ugramıs Isfahan’da tutuklanarak, burada 77 yasında vefat etmistir. Müellifin I. Sâh Tahmasb için 962h./1554m.de yazdıgı Muhtasar et-Tevârîh isimli eseri Lubb et-Tevârîh’in biraz genisletilmis hâlidir. Eser, Islâm’dan önceki olaylardan baslayarak Safevîler devrine kadar gelmektedir. Eserin ilk kısmında Hz. Muhammed ve Masum Imamlardan bahsedilmektedir. Ikinci kısımda Pisdadiyân, Keyaniyân ve Sasaniler, üçüncü kısımda Hulefâ-yı Rasidîn, Emevîler, Abbâsîler, Tahirîler, Saffarîler, Samanîler, Gazneliler, Gurîler, Büveyhogulları, Selçuklular, Harzemsahlar, Ismailîler, Karahıtaylar, Mogollar Karakoyunlular, Akkoyunlular, Maveraünnehir Özbek Sultanları ve Safevîler bulunmaktadır. Dördüncü kısımda Safevîlere ayrılmıstır. Bu eser bilhassa Safevîlerin ilk devirleri için ayrı bir öneme sahiptir. Eser, 1363 yılında tıpkıbasım olarak Tahran’da nesr olunmustur. Müellifin ayrıca sairlerin hâl tercümeleri ile alâkalı 973h./1565m.de kaleme aldıgı Nefâis el-Me’ser adlı bir eseri de vardır. (Behâr 1369: 258-259); (Sefa 1364: 587); (Nefisî 1344: 354, 384); (Sevâkıb 1380: 31-32); (Storey 1362: 572-577); (Salihî 200: 41); Togan 1985: 214); (Hasanî 2002: 90-92) Bu çalısmada, Yahya Kazvinî’nin Lubb et-Tevârih adlı eserindeki Selçuklularlailgili kısmı (s. 172–188) degerlendirilmistir.

Kaynaklar

• BEHÂR, Muhammed Takiyy-Mulûk es-Suarâ (1369). Sebk Sinasî, C. 3, Tahran.
• HASANÎ, Ataullah (2002), “Iran Kaynaklarında Osmanlı Haberleri”, Iran ve Türkiye Arasındaki Tarihi ve Kültürel Iliskiler, Ankara.
• NEFISÎ, Said (1344), Tarih-i Nazm u Nesr der Iran ve der Zebân-ı Farsî, C. 1, Tahran.
• SALIHÎ, Nasrullah (2000), “Kitabsinâsi-i Tavsif-i Menâbi’ ve Mutûn-ı Tashih Sode-i Tarih-i Safevî der do dehe-i Ahir”, Kitab-ı Mâh Tarih ve Cografya, 37-38.
• SEFÂ, Zebiullah (1364), Tarih-i Edebiyat der Iran, C. 4, Tahran.
• SEVÂKIB, Cihânbahs (1380), Tarihnigârî ‘Asr-ı Safevîyye ve Sinâht Menâbi’ ve Me’hâz, Siraz.
• STOREY, C. A. (1362), Edebiyat-ı Farsi ber Mebna-yi Telif-i Storey, (Ter. Yahya Aryanpur-Sirus Izedi-Kerim Kisâverz-Ahmet Munzevi), C. 2, Tahran.
• TOGAN, Z. Velidî (1985), Tarihte Usûl, Istanbul.