Anadolu İmam Hatip Lisesi Öğretmenlerinin Öğrencilerine İlişkin Öğrenci Vizyonunun Örtük Program Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 134 – 162, 30.06.2024

Mehmet Koyuncu Recep Uçar

https://doi.org/10.33420/marife.1448787

Öz

Bu çalışmada, Anadolu imam hatip liselerinde (AİHL) görev yapan öğretmenlerin, örtük programın önemli bir unsuru olarak öğrencilerine ilişkin görüş ve beklentilerinin neler olduğunun ortaya konması ve bunların örtük program açısından değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Örtük program, öğrencilerin eğitime başlarken tam olarak bilmedikleri, yönetim, öğretmen ve velilerin öğrenciye kazandırılmasını istediği değerler ve normlar ile kurumsal beklentiler olarak tanımlanmıştır. Bu tanım ve örtük programa ilişkin yapılan diğer tanımlar da dikkate alındığında örtük program, yazılı olarak resmî programda belirtilmemesine rağmen öğrencilerin, düşünme biçimlerini, davranış ve yaşantılarını toplumun norm ve değerlerine göre şekillendirmesi istenen, resmî programın dışında kalan fakat onun uygulanış biçimini de kapsayan ve onun kadar etkili olan eğitim gerçekleri olarak tanımlanabilir.
AİHL’de görev yapan öğretmenlerin görüş ve beklentilerinin örtük program açısından ele alınması, bu liselerin din eğitimi veren bir okul türü olması sebebiyle örtük program-din eğitimi ilişkisine değinmeyi gerekli kılmaktadır. Bireyin dinle ilgili her türlü öğrenmesini içeren bir kavram olan din eğitimi, bireyde bilinçli ya da bilinç dışı oluşan inanç, tutum, bilgi ve beceri temelli dinî davranış değişikliklerini kapsamaktadır. Burada resmî programın bu kapsama girecek davranış değişikliklerini gerçekleştirmesi söz konusu olduğu gibi örtük programın bu kapsama girecek davranış değişikliklerinde resmî program kadar etkili olacağı da Jackson’ın örtük program tanımından hareketle söylenebilir. Bu sebeple resmî öğretim programlarında yer almadığı hâlde öğrencide istendik yönde davranış değişikliğine imkân tanıması ve örtük programın bir unsuru olması sebebiyle AİHL’de de öğretmen beklentileri önemi yadsınamaz bir eğitim gerçeği olarak varlığını hissettirmektedir.
Alanyazın incelendiğinde imam hatip liseleri (İHL) bağlamında örtük program konusunun doğrudan ele alınmadığı görülmektedir. Bu çalışma, AİHL’de dinî, millî ve manevi değerlerin öğrenci tarafından içselleştirilmesi adına, örtük programın önemli bir unsuru olan öğretmen görüş ve beklentilerinin neler olduğunun ve bunların okulun örtük programına nasıl yansıdığının ortaya konması açısından önem arz etmektedir. Bu bağlamda araştırmanın, hem örtük programın din ve değer eğitimindeki işlevselliğine dikkat çekilmesi hem de alanda yapılması muhtemel çalışmalara öncülük etmesi bakımından literatürde önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.
Bu araştırma, nitel araştırma yöntemi desenlerinden fenomenolojik (olgubilim) desen ile yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak görüşme tercih edilmiştir. Araştırmacılar tarafından hazırlanan görüşme formunda yer alan sorular, katılımcı öğretmenlere yöneltilerek öğretmenlerin verdikleri cevaplar formalara kaydedilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2018-2019 eğitim öğretim yılında Konya il merkezindeki AİHL’de görev yapan gönüllü 43 öğretmen oluşturmaktadır. Toplanan veriler, çalışmanın amacına daha uygun olması sebebiyle içerik analizi yapılarak yorumlanmıştır.
Katılımcılar tarafından en fazla üzerinde durulan itikadi özelliğin “Ehl-i Sünnet İtikâdı”; en fazla üzerinde durulan ahlaki özelliğin “Kur’an ve sünnet ekseninde bir İslam Ahlâkı’na sahip olma”; en fazla vurgulanan zihinsel özelliğin “Zekâsını kullanma, düşünme, üretkenlik ve çözüm odaklı olma”; en fazla vurgulanan kültürel özelliğin “Millî ve manevi kültür bilincine sahip olma”; toplumsal konumuna ilişkin en fazla vurgulanan hususun “İslamî, ahlâkî ve ilmî vb. anlamda örnek şahsiyet” olma olduğu ve bir AİHL öğrencisine kazandırılmak istenen İmam Hatipli Ruhu ile ilgili olarak öğretmenler tarafından yapılan çalışmaların başında “Millî ve manevi değerlere ilişkin öğretim programları dışı nasihatler, örnekler ve çeşitli programlar” gelmekte olduğu, ulaşılan bulgulardır.
Araştırmanın sonucunda ise katılımcı öğretmenlerin, imam hatip lisesi öğrencilerine, dinî, millî ve manevi değerlerin temsili açısından özgün bir misyon yükledikleri görülmüştür. Bu bağlamda, AİHL’de görev yapan öğretmenlerin öğrenci vizyonu, örtük program açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Millî ve Manevi Değerler, İmam Hatip Liseleri, İmam Hatip Öğretmenleri, Örtük Program

Etik Beyan

Bu makale “Anadolu İmam Hatip Liselerinde Örtük Programın Tespiti (Konya İli Örneği)” başlıklı yüksek lisans tezinden (İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019, Malatya) yararlanılarak hazırlanmıştır.

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar. Zorlukları Aşarken. 3 Cilt. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2011.
• Altun, Rıza. “Fen Lisesi ve İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri (Samsun Örneği)”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (Aralık 2015), 195-224.
• Aşlamacı, İbrahim. Öğrenci ve Öğretmenlerine Göre İmam Hatip Liseleri: Profiller, Algılar, Memnuniyet, Aidiyet. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Ay, Mehmet Emin. Selam İmam Hatiplim. Müzik Albümü, 1994. https://www.youtube.com/watch?v=HIWssmGKDJY
• Aydemir, Mehmet Ali. “Türkiye’de İmam Hatipli Olmak, Bir Kimliğin Algılanışı ve İnşası Üzerine Genel Değerlendirme”. II. Uluslarası Dini Araştırmalar ve Küresel Barış Sempozyumu Bildiri Kitabı. 1/355-366. Bosna-Hersek: TİMAV, 2016.
• Aydeniz, Nurullah. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Örtük Program Açısından İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
• Bloom, Benjamin S. “Innocence in Education”. The School Review 80/3 (1972), 333-352.
• Cornbleth, Catherine. “Beyond Hidden Curriculum?” Journal of Curriculum Studies 16/1 (1984), 29-36.
• Creswell, John W. – Creswell, J. David. Araştırma Tasarımı: Nicel, Nitel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Engin Karadağ. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Cubukcu, Zuhal. “The Effect of Hidden Curriculum on Character Education Process of Primary School Students”. Educational Sciences: Theory & Practice 12/2 (2012), 1526-1534.
• Çengel, Meltem. Sınıf İkliminin Oluşması Sürecinde Örtük Program: Meslek Liseleri Üzerine Bir Araştırma. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dok-tora Tezi, 2013.
• Demirel, Özcan. Eğitimde Program Geliştirme: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Aka-demi, 2021.
• Demirel, Özcan. Öğretme Sanatı: Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2011.
• Doğan, Ahmet. 1997 Yılından Sonraki Dönemde İmam Hatip Liselerindeki Gelişmeler (Adana Örneği). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Üstad Ali Ulvi Kurucu Hatıralar. 3 Cilt. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2007.
• Ercan, İlker vd. “Tıp Fakültesi Örtük Program Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Cerrahpaşa Tıp Dergisi 40/3 (2009), 81-87.
• Giroux, Henry. “Theories of Reproduction and Resistance in the New Sociology of Education: A Critical Analysis”. Harvard Educational Review 53/3 (1983), 261-293.
• Gordon, David. “The Concept of the Hidden Curriculum”. Journal of Philosophy of Education 16/2 (1982), 187-198.
• Göldağ, Battal. Orta Öğretim Kurumlarında Okul Kültürü Yoluyla Değerler Eğitimi. Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Hatipoğlu, Cenk – Semerci, Nuriye. “Ethics and Hidden Curriculum: Opinions of Secondary School Teachers”. Pegem Journal of Education and Instruction 13/2 (2023), 269-283. https://doi.org/10.47750/pegegog.13.02.32
• Jackson, Philip W. Life in Classrooms. New York: Teachers College Press, 1990.
• Kanburoğlu, Ümmü Betül. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Benlik ve Kurum Algıları: ‘Öteki’ Olmadan ‘İmam Hatipli’ Olmak Mümkün mü?” 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Sempozyumu. ed. Recep Kaymakcan vd. 373-389. İstanbul: DEM Yayınları, 2015.
• Karaman, Hayrettin. Bir Varmış Bir Yokmuş: Hayatım ve Hatıralar. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• Kavgaoğlu, Derya – Fer, Seval. “Örtük Program, Resmi Program ve Okul Dışı Etmenlerin Değerleri Kazandırma Etkililiğinin İncelenmesi”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/2 (2020), 404-420.
• Kayadibi, Fahri. “Eğitim Kalitesine Etki Eden Faktörler ve Kaliteli Eğitimin Üretime Katkısı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2001), 71-94.
• Kim, Young Chun – Jung, Hoon Jung. Shadow Education as Curriculum Worldwide Studies. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan, 2019. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03982-0
• Koyuncu, Mehmet. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Örtük Programın Tespiti (Konya İli Örneği). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Koyuncu, Mehmet. “İmam Hatip Okulları: Türk Eğitim Sistemindeki Yeri, Amaçları ve Program Yapısı Temelinde Sorunları”. Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (30 Eylül 2023), 3-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oduifd/issue/80106/1321333
• Koyuncu, Mehmet. “Örtük Program ve Din Eğitimi Açısından Önemi: Okul Bina Mimarisi ve Dekorasyonu Bağlamında Nitel Bir Araştırma”. Din Eğitiminin Güncel Problemleri. ed. Muhiddin Okumuşlar vd. 67-85. Konya: NEÜ Yayınları, 2022.
• Martin, Jane R. “What Should We Do with a Hidden Curriculum When We Find One?” Curriculum Inquiry 6/2 (1976), 135-151.
• MEBDOGM. AİHL Meslek Derslari Öğretim Programları. Ankara: MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2018.
• Meydan, Hasan. Postmodern İklimde Din ve Değerleri Öğretmek. İstanbul: DEM Yayınları, 2022.
• Nazıroğlu, Bayramali. “Din Eğitiminde Temel Kavramlar ve Bilimselleşme”. Din Eğitimi. ed. Bayramali Nazıroğlu – İbrahim Turan. 15-33. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2020.
• Ornstein, Allan C. – Hunkins, Francis P. Curriculum: Foundations, Princeples and Issues (Global Edition). Vivar, Malaysia: Pearson Education Limited, 7. Baskı., 2018.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı’da Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Baskı., 2017.
• Özdağ, Muzaffer. “Türklük, İslamiyet, Laiklik”. Istanbul Journal of Sociological Studies 22 (14 Eylül 2011), 87-114. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9527/119099
• Özdemir, Servet. “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi”. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2001), 253-270.
• Özensel, Ertan – Aydemir, Mehmet Ali. Türkiye’de İmam Hatipli Olmak: Temel Sorunlar, Beklentiler ve Değer Yapıları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• Özüdoğru, Halide Nur. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Dini İnanç ve Tutumları ile Sosyo-Kültürel Beklenti ve Sorunları (Konya Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Portelli, John P. “Exposing the Hidden Curriculum”. Journal of Curriculum Studies 25/4 (1993), 343-358. http://dx.doi.org/10.1080/0022027930250404
• Posner, George J. Analyzing The Curriculum. New York: McGraw-Hill, 2004.
• Sarı, Mediha. Demokratik Değerlerin Kazanımı Sürecinde Örtük Program: Düşük ve Yüksek Okul Yaşam Kalitesine Sahip İki İlköğretim Okulunda Nitel Bir Çalışma. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Sarı, Mediha – Doğanay, Ahmet. “Hidden Curriculum on Gaining the Value of Respect for Human Dignity: A Qualitative Study in Two Elementary Schools in Adana”. Educational Sciences Theory & Practice 9/2 (2009), 925-940.
• Serhatlıoğlu, Birsen. Sosyal Becerilerin Kazanımı Sürecinde Örtük Programın İşlevi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Skelton, Alan. “Studying Hidden Curricula: Developing A Perspective in The Light of Postmodern Insights”. Curriculum Studies 5/2 (1997), 177-193.
• Taluk, Abdulselam. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Allah Tasavvuru (Iğdır Örneği). Iğdır: Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Tanrıverdi, Mustafa. Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinin Örtük Program Kapsamının Belirlenmesi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Tezcan, Mahmut. “Gizli Müfredat Eğitim Sosyolojisi Açısından Bir Kavram Çözümlemesi”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 1/1 (2003), 53-59. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256461
• TTK, Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu (Kanun No. 430). Resmî Gazete 63 (06 Mart 1340). Erişim 03 Nisan 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.430.pdf
• Türedi, Hümeyra. Örtük Programın Eğitimde Yeri ve Önemi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Uçar, Recep. “İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin ‘İmam Hatipli’ Vizyonu”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 3/2 (2017), 83-127.
• Vallance, Elizabeth. “Hiding the Hidden Curriculum: An Interpretation of the Language of Justification in Nineteenth-Century Educational Reform”. Curriculum Theory Network 4/1 (1973), 5-21.
• Yeler, Mustafa. Örtük Programın Sınıf İklimi Kapsamında Geliştirilen ve Yaratıcı Drama Etkinlikleriyle Uygulanan Öğretim Tasarımının Etkililiği. Burdur: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Yurtseven, Nihal. “Öğretimi Planlama ve Uygulama Sürecinde Örtük Programın Rolüne İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi”. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD) 3/1 (2019), 62-83.
• Yüksel, Sedat. Örtük Program: Eğitimde Saklı Uygulamalar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2004.
• Yüksel, Sedat. “Örtük Programın Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Meslek Derslerine Yönelik Düşüncelerindeki Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 50 (2007), 321-345.

The Evaluation of The Student Vision of Anatolian Imam Hatip High School Teachers in Terms of The Hidden Curriculum

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 134 – 162, 30.06.2024

Mehmet Koyuncu Recep Uçar

https://doi.org/10.33420/marife.1448787

Öz

This study aims to reveal the views and expectations of teachers working in Anatolian imam hatip high schools (AIHHS) regarding their students as an important element of the hidden program and to evaluate them in terms of the hidden curriculum.
The hidden curriculum is defined as the values, norms and institutional expectations that the administration, teachers and parents want students to acquire, which students do not know exactly at the beginning of their education. Considering this definition and other definitions of the term, the hidden curriculum can be defined as the educational realities that are not specified in the official curriculum in writing, but are intended to shape students’ thinking, behaviors and experiences according to the norms and values of the society, which are outside the official curriculum, but also include the way it is implemented and are as effective as it.
Evaluation of the opinions and expectations of the teachers working in AIHHS in terms of the hidden curriculum makes it necessary to mention the relationship between the hidden curriculum and religious education, since these high schools are a type of school that provides religious education. Religious education, which is a concept that includes all kinds of learning about religion, includes religious behavior changes based on beliefs, attitudes, knowledge and skills that occur consciously or unconsciously in individuals. The hidden curriculum is as important as the official program in gaining these behaviors to the individual. Because the hidden curriculum is the values and norms and institutional expectations that the administration, teachers and parents want the students to gain. For this reason, although it is not included in the official curriculum, the significance of teacher expectations in these schools is an undeniable educational reality since it allows students to change their behavior in the desired direction and is an element of the hidden program.
When the literature is examined, it is seen that the issue of hidden curriculum in the context of imam hatip high schools (IHHS) has not been directly discussed. This study is important in terms of revealing what the views and expectations of teachers, that are an important element of the hidden curriculum, are and how they are reflected in the hidden curriculum of the school in order for students to internalize religious, national and spiritual values. In this context, it is thought that the study will fill an important gap in the literature in terms of both drawing attention to the functionality of the hidden curriculum in religious and value education and leading possible studies in the field.
This research was conducted with phenomenological design, one of the qualitative research method designs. Interview was preferred as a data collection tool. The questions in the interview form prepared by the researchers were directed to the participant teachers and the answers given by the teachers were recorded on the forms. The study group of the research consisted of 43 volunteer teachers working in the AIHHS in Konya city center in the 2018-2019 academic year. The collected data were interpreted by content analysis because it was more appropriate for the purpose of the study.
The findings of the study are as follows: The most emphasized creedal characteristic is “Ahl al-Sunnah Faith”; the most emphasized moral characteristic is “having an Islamic Ethics on the axis of the Qur’an and Sunnah”; the most emphasized mental characteristic is “using his/her intelligence, thinking, being productive and solution-oriented”; the most emphasized cultural characteristic is “having awareness of national and spiritual culture”; and the most emphasized characteristic regarding his/her social position is “being an exemplary person in Islamic, moral and scientific sense”. In addition to these, “advices, examples and various activities outside the curricula regarding national and spiritual values” are the most emphasized aspect regarding of an Imam Hatip Student Spirit that teachers want an AIHHS student to gain.
As a result of the research, it was seen that the participant teachers attributed a unique mission to imam hatip high schools students in terms of the representation of religious, national and spiritual values. In this context, it was tried to evaluate the student vision of the teachers working in AIHHS in terms of the hidden curriculum.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, National and Spiritual Values, Imam Hatip High Schools, Imam Hatip Teachers, Hidden Curriculum

Etik Beyan

This study was produced based on the master’s thesis named " Determination of Hidden Curriculum in Anatolian Imam-Hatip High Schools (The Sample of Konya Province)” (İnönü University, Social Sciences Institute, 2019, Malatya).

Kaynakça

• Altıkulaç, Tayyar. Zorlukları Aşarken. 3 Cilt. İstanbul: Ufuk Yayınları, 2011.
• Altun, Rıza. “Fen Lisesi ve İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri (Samsun Örneği)”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (Aralık 2015), 195-224.
• Aşlamacı, İbrahim. Öğrenci ve Öğretmenlerine Göre İmam Hatip Liseleri: Profiller, Algılar, Memnuniyet, Aidiyet. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Ay, Mehmet Emin. Selam İmam Hatiplim. Müzik Albümü, 1994. https://www.youtube.com/watch?v=HIWssmGKDJY
• Aydemir, Mehmet Ali. “Türkiye’de İmam Hatipli Olmak, Bir Kimliğin Algılanışı ve İnşası Üzerine Genel Değerlendirme”. II. Uluslarası Dini Araştırmalar ve Küresel Barış Sempozyumu Bildiri Kitabı. 1/355-366. Bosna-Hersek: TİMAV, 2016.
• Aydeniz, Nurullah. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Örtük Program Açısından İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları, 2014.
• Bloom, Benjamin S. “Innocence in Education”. The School Review 80/3 (1972), 333-352.
• Cornbleth, Catherine. “Beyond Hidden Curriculum?” Journal of Curriculum Studies 16/1 (1984), 29-36.
• Creswell, John W. – Creswell, J. David. Araştırma Tasarımı: Nicel, Nitel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Engin Karadağ. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
• Cubukcu, Zuhal. “The Effect of Hidden Curriculum on Character Education Process of Primary School Students”. Educational Sciences: Theory & Practice 12/2 (2012), 1526-1534.
• Çengel, Meltem. Sınıf İkliminin Oluşması Sürecinde Örtük Program: Meslek Liseleri Üzerine Bir Araştırma. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dok-tora Tezi, 2013.
• Demirel, Özcan. Eğitimde Program Geliştirme: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Aka-demi, 2021.
• Demirel, Özcan. Öğretme Sanatı: Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2011.
• Doğan, Ahmet. 1997 Yılından Sonraki Dönemde İmam Hatip Liselerindeki Gelişmeler (Adana Örneği). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Üstad Ali Ulvi Kurucu Hatıralar. 3 Cilt. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2007.
• Ercan, İlker vd. “Tıp Fakültesi Örtük Program Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Cerrahpaşa Tıp Dergisi 40/3 (2009), 81-87.
• Giroux, Henry. “Theories of Reproduction and Resistance in the New Sociology of Education: A Critical Analysis”. Harvard Educational Review 53/3 (1983), 261-293.
• Gordon, David. “The Concept of the Hidden Curriculum”. Journal of Philosophy of Education 16/2 (1982), 187-198.
• Göldağ, Battal. Orta Öğretim Kurumlarında Okul Kültürü Yoluyla Değerler Eğitimi. Malatya: İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Hatipoğlu, Cenk – Semerci, Nuriye. “Ethics and Hidden Curriculum: Opinions of Secondary School Teachers”. Pegem Journal of Education and Instruction 13/2 (2023), 269-283. https://doi.org/10.47750/pegegog.13.02.32
• Jackson, Philip W. Life in Classrooms. New York: Teachers College Press, 1990.
• Kanburoğlu, Ümmü Betül. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Benlik ve Kurum Algıları: ‘Öteki’ Olmadan ‘İmam Hatipli’ Olmak Mümkün mü?” 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Sempozyumu. ed. Recep Kaymakcan vd. 373-389. İstanbul: DEM Yayınları, 2015.
• Karaman, Hayrettin. Bir Varmış Bir Yokmuş: Hayatım ve Hatıralar. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2016.
• Kavgaoğlu, Derya – Fer, Seval. “Örtük Program, Resmi Program ve Okul Dışı Etmenlerin Değerleri Kazandırma Etkililiğinin İncelenmesi”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/2 (2020), 404-420.
• Kayadibi, Fahri. “Eğitim Kalitesine Etki Eden Faktörler ve Kaliteli Eğitimin Üretime Katkısı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2001), 71-94.
• Kim, Young Chun – Jung, Hoon Jung. Shadow Education as Curriculum Worldwide Studies. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan, 2019. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03982-0
• Koyuncu, Mehmet. Anadolu İmam Hatip Liselerinde Örtük Programın Tespiti (Konya İli Örneği). Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Koyuncu, Mehmet. “İmam Hatip Okulları: Türk Eğitim Sistemindeki Yeri, Amaçları ve Program Yapısı Temelinde Sorunları”. Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (30 Eylül 2023), 3-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oduifd/issue/80106/1321333
• Koyuncu, Mehmet. “Örtük Program ve Din Eğitimi Açısından Önemi: Okul Bina Mimarisi ve Dekorasyonu Bağlamında Nitel Bir Araştırma”. Din Eğitiminin Güncel Problemleri. ed. Muhiddin Okumuşlar vd. 67-85. Konya: NEÜ Yayınları, 2022.
• Martin, Jane R. “What Should We Do with a Hidden Curriculum When We Find One?” Curriculum Inquiry 6/2 (1976), 135-151.
• MEBDOGM. AİHL Meslek Derslari Öğretim Programları. Ankara: MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2018.
• Meydan, Hasan. Postmodern İklimde Din ve Değerleri Öğretmek. İstanbul: DEM Yayınları, 2022.
• Nazıroğlu, Bayramali. “Din Eğitiminde Temel Kavramlar ve Bilimselleşme”. Din Eğitimi. ed. Bayramali Nazıroğlu – İbrahim Turan. 15-33. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2020.
• Ornstein, Allan C. – Hunkins, Francis P. Curriculum: Foundations, Princeples and Issues (Global Edition). Vivar, Malaysia: Pearson Education Limited, 7. Baskı., 2018.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı’da Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Baskı., 2017.
• Özdağ, Muzaffer. “Türklük, İslamiyet, Laiklik”. Istanbul Journal of Sociological Studies 22 (14 Eylül 2011), 87-114. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9527/119099
• Özdemir, Servet. “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi”. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2001), 253-270.
• Özensel, Ertan – Aydemir, Mehmet Ali. Türkiye’de İmam Hatipli Olmak: Temel Sorunlar, Beklentiler ve Değer Yapıları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• Özüdoğru, Halide Nur. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Dini İnanç ve Tutumları ile Sosyo-Kültürel Beklenti ve Sorunları (Konya Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Portelli, John P. “Exposing the Hidden Curriculum”. Journal of Curriculum Studies 25/4 (1993), 343-358. http://dx.doi.org/10.1080/0022027930250404
• Posner, George J. Analyzing The Curriculum. New York: McGraw-Hill, 2004.
• Sarı, Mediha. Demokratik Değerlerin Kazanımı Sürecinde Örtük Program: Düşük ve Yüksek Okul Yaşam Kalitesine Sahip İki İlköğretim Okulunda Nitel Bir Çalışma. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Sarı, Mediha – Doğanay, Ahmet. “Hidden Curriculum on Gaining the Value of Respect for Human Dignity: A Qualitative Study in Two Elementary Schools in Adana”. Educational Sciences Theory & Practice 9/2 (2009), 925-940.
• Serhatlıoğlu, Birsen. Sosyal Becerilerin Kazanımı Sürecinde Örtük Programın İşlevi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Skelton, Alan. “Studying Hidden Curricula: Developing A Perspective in The Light of Postmodern Insights”. Curriculum Studies 5/2 (1997), 177-193.
• Taluk, Abdulselam. İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinde Allah Tasavvuru (Iğdır Örneği). Iğdır: Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Tanrıverdi, Mustafa. Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinin Örtük Program Kapsamının Belirlenmesi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Tezcan, Mahmut. “Gizli Müfredat Eğitim Sosyolojisi Açısından Bir Kavram Çözümlemesi”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 1/1 (2003), 53-59. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256461
• TTK, Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu (Kanun No. 430). Resmî Gazete 63 (06 Mart 1340). Erişim 03 Nisan 2023. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.430.pdf
• Türedi, Hümeyra. Örtük Programın Eğitimde Yeri ve Önemi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Uçar, Recep. “İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin ‘İmam Hatipli’ Vizyonu”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 3/2 (2017), 83-127.
• Vallance, Elizabeth. “Hiding the Hidden Curriculum: An Interpretation of the Language of Justification in Nineteenth-Century Educational Reform”. Curriculum Theory Network 4/1 (1973), 5-21.
• Yeler, Mustafa. Örtük Programın Sınıf İklimi Kapsamında Geliştirilen ve Yaratıcı Drama Etkinlikleriyle Uygulanan Öğretim Tasarımının Etkililiği. Burdur: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Yurtseven, Nihal. “Öğretimi Planlama ve Uygulama Sürecinde Örtük Programın Rolüne İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi”. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD) 3/1 (2019), 62-83.
• Yüksel, Sedat. Örtük Program: Eğitimde Saklı Uygulamalar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2004.
• Yüksel, Sedat. “Örtük Programın Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Meslek Derslerine Yönelik Düşüncelerindeki Etkisi”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 50 (2007), 321-345.

Toplam 59 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here