Tam adı ʿArafâtü’l-ʿârifîn ve ʿaraṣâtü’l-ʿâşıḳīn (ʿArafâtü’l-ʿâşıḳīn ve ʿaraṣâtü’l-ʿârifîn) olan eserin müellifi Takıyyüddîn-i Evhadî İsfahan’da doğdu ve ilk tahsilini bu şehirde yaptı. Gençlik döneminde Şîraz’da Örfî-i Şîrâzî ve Ârif-i Lâhîcî gibi dönemin ünlü şairlerinin sohbetlerinde bulundu ve ilk şiirlerini burada yazdı. Şiirleriyle Safevîler’den Şah I. Abbas’ın takdirini kazandı. 1606’da Hindistan’a giderek Agra’da 1613’te yazmaya başladığı tezkiresini 1615’te tamamladı. Daha sonra elde ettiği yeni bilgileri ve şiirleri ekleyerek eserine 1632 yılında son şeklini verdi.
ʿArafâtü’l-ʿârifîn, alfabenin her harfi bir “arsa” sayılarak yirmi sekiz “arsa”ya ve her “arsa” da “mütekaddimîn”, “mütevassıtîn” ve “müteahhirîn” başlıklarıyla üç “arafe”ye (A. Gülçîn-i Meânî bu kelimeyi “gurfe” okumuştur) ayrılmıştır. Eserde 3300’ü aşkın şair hakkında bilgi verilmiş, şiirlerinden örnekler yazılmıştır. Ayrıca eserde faydalanılan çok sayıdaki kaynak da zikredilmiştir. En geniş Farsça şuarâ tezkirelerden biri olan ʿArafâtü’l-ʿârifîn hacmi, kaynaklarının çokluğu, müellifin oldukça dikkatli hareket etmesi ve özellikle çağdaşı şairler hakkında bizzat edindiği bilgileri aktarması açısından önemlidir. Henüz yayımlanmamış olan eserin bilinen dört yazması Âsafiyye (Tahran), Kitâbhâne-i Millî-i Melik (Tahran), Bankipûr ve Lindesiana kütüphanelerinde bulunmaktadır. Müellifin 1626’da kaleme aldığı Kâʿbe-i ʿİrfân adlı eseri ʿArafâtü’l-ʿârifîn’in bir özeti sayılabilir.
BİBLİYOGRAFYA
Nefîsî, Târîḫ-i Naẓm u Nes̱r, I, 379-380.
Storey, Persian Literature, I/2, s. 808-811.
Ahmed Gülçîn-i Meânî, Târîḫ-i Teẕkirehâ-yı Fârsî, Tahran 1350 hş., II, 3-21.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 3. cildinde, 263 numaralı sayfada yer almıştır.