Arda Deniz. Sultan Şahinşâh (Melikşâh) devri Türkiye Selçuklu tarihi (M. 503-510 / H. 1110-1116). Yüksek lisans tezi (2015)

Arda Deniz. Sultan Şahinşâh (Melikşâh) devri Türkiye Selçuklu tarihi (M. 503-510 / H. 1110-1116). Yüksek lisans tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015, XVI+130 s.

Özet

Türkiye Selçuklu Devleti’nin en önemli sultanlarından biri olan Şahinşâh (Melikşâh), devletin duraklama ve buhran döneminde tarihi bir rol üstlenerek, merkezî otoritenin yeniden sağlanmasına, hattâ güçlenerek toparlanmasına vesile olmuş bir hükümdârdır. Şahinşâh (Melikşâh), cesur, akıllı, yiğit, çalışkan, ama aynı zamanda şanssız bir sultandır. Kendisinden biri büyük, iki de küçük erkek kardeşi olmasına rağmen üzerinde taşıdığı güzel hasletler sebebiyle babası Sultan I. Kılıç Arslan tarafından henüz 11 yaşındayken Musul’da vekil tayin edilmiştir. Şahinşâh (Melikşâh), Anadolu’ya gelerek Türkiye Selçuklu Devleti’nin başına geçtiğinde ise 14 yaşında bir çocuktur. Bizans İmparatorluğu’na karşı birçok sefer düzenleyerek mücadele etmiş, Anadolu’nun Türk yurdu olarak kalması için çalışmıştır. Sultan Şahinşâh (Melikşâh), altı yıl gibi kısa, ama bir o kadar da başarılı bir hükümdârlık döneminin ardından, kendi adamlarının ihânetine uğramıştır. Dânişmendlilerin kışkırtması ve vesâyetinde olan ağabeyi Mesud tarafından yakalatılarak 21 yaşında, hazin bir şekilde öldürülmüştür.

Abstract

One of the most important sultan of Turkey Seljuks Shahinshah, he has played a rol state of stagnation and crisis period of the history. He has been restorated of central authority and instrumental in the recovery of an even stronger ruler. Sultan Shahin Shah is a brave, fearless, alert, intelligent and victorious, but so far it is a very unfortunate ruler. By his father Kilich Arslan I. in addition to being the largest of the children and he virtues have been appointed to carry on because the crown was determined. He was only fourteen years old when the head of state by title “shahin of shahs”. Sultan Shahinshah six years but less so after a successful reign, as a result of to betray his mans. He’s brother Mesud by which the tutorship of Danishmendids. Shahinshah is captured and killed by his brother Mesud, when he died twenty one years old.

İçi̇ndeki̇ler

Yemi̇n metni̇ … iii
Tez jüri̇si̇ kararı ve ensti̇tü müdürlüğü onayı … iv
Özet … i
Abstract … ii
Önsöz … iii
İçi̇ndeki̇ler … v
Kısaltmalar … viii
Kaynaklar … ix
Gi̇ri̇ş: kuruluşundan I. Kılıç Arslan’in Musul seferi̇ne kadar Türki̇ye Selçuklu tari̇hi̇ … 1

Bi̇ri̇nci̇ bölüm:
Şahi̇nşâh’ın tari̇h sahnesi̇ne çıkışı ve saltanatı öncesi̇ Türki̇ye Selçuklu Devleti̇’ni̇n durumu

1. Sultan I. Kılıç Arslan’ın Musul seferi̇ … 14
2. Sultan I. Kılıç Arslan’ın Büyük Selçuklu emîri̇ Çavlı (Sakâvû) i̇le savaşı ve ölümü … 16
3. Sultan I. Kılıç Arslan’ın ölümünden sonra Anadolu’daki̇ si̇yasî durum … 19
4. Şahi̇nşâh’ın Büyük Selçuklu Sultanı Muhammed Tapar’a gönderi̇lmesi̇ … 20
5. I. Kılıç Arslan’ın çocukları … 21
5.1. Tuğrul Arslan ve annesi̇ Ayşe Hatun … 22
5.2. Seyyi̇de (Saci̇de/Sâi̇de) Hatun … 28
5.3. Meli̇k Arab … 29
5.4. Mesud … 31
6. I. Kılıç Arslan ve Emîr Hasan … 37

İki̇nci̇ bölüm:
Şahi̇nşâh’ın saltanatı ele geçi̇rerek sultan olması H. 503-510 / M. 1110-1116

1. Sahi̇nşâh’ın saltanatı ele geçi̇rerek sultan olması … 41
2. Türki̇ye Selçuklularının Büyük Selçuklulara tâbîli̇k-metbûluk meselesi̇ … 44
3. İsi̇m problemati̇ği̇: Şahi̇nşâh mı ? Meli̇kşâh mı ? … 45
4. Sultan Şahi̇nşâh’ın i̇kti̇dârını yerleşti̇rme çabaları … 49
5. Emîr Hasan’in öldürülmesi̇ … 50
6. Sultan Şahi̇nşâh devri̇ Türki̇ye Selçuklu Devleti̇’ni̇n Bi̇zans İmparatorluğu i̇le i̇li̇şki̇leri̇ … 52
6.1. İmparator I. Aleksi̇os Komnenos … 52
6.2. Sultan Şahi̇nşâh’ın Bi̇zans İmparatorluğu’na seferi̇ ve barış yapılması (1110) … 55
6.3. Sultan Şahi̇nşâh’ın Bi̇zans İmparatorluğu’na i̇ki̇nci̇ seferi̇ (1113) … 56
6.4. Sultan Şahi̇nşâh’ın Bi̇zans İmparatorluğu’na üçüncü seferi̇ (Alaşehi̇r seferi̇) (1113) … 61
6.5. Bi̇zans i̇mparatoru I. Aleksi̇os Komnenos’un Sultan Şahi̇nşâh’a karşı Akşehi̇r seferi̇ (1116) … 63

Üçüncü bölüm:
Sultan Şahi̇nşâh devri̇nde Türki̇ye Selçuklu Devleti̇’ni̇n di̇ğer bazı devletlerle i̇li̇şki̇leri̇

1. Sultan Şahi̇nşâh devri̇ Türki̇ye Selçuklu Devleti̇’ni̇n Abbâsî hali̇feli̇ği̇ i̇le i̇li̇şki̇leri … 71
2. Sultan Şahi̇nşâh devri̇ Türki̇ye Selçuklu Devleti̇’ni̇n Dâni̇şmendli̇lerle i̇li̇şki̇leri̇ … 72
3. Sultan Şahi̇nşâh devri̇ Türki̇ye Selçuklu Devleti̇’ni̇n Ermeni̇lerle i̇li̇şki̇leri̇ … 80
4. Sultan Şahi̇nşâh devri̇nde haçlıların Anadoludaki̇ si̇yasî durumu … 82

Dördüncü bölüm:
Sultan Sahi̇nşâh’ın ölümü, şâhsi̇yeti̇, oğlu Serefü’d-dîn İshâk ve yapı ki̇tabesi̇

1. Sultan Şahi̇nşâh’ın ölümü … 86
2. Sultan Şahi̇nşâh’ın şâhsi̇yeti̇ … 90
3. Sultan Şahi̇nşâh’in oğlu Şerefü’d-dîn İshâk ve yapı ki̇tâbesi̇ … 93
3.1. Sultan Şahi̇nşâh’in oğlu Şerefü’d-dîn İshâk’a ai̇t yapı ki̇tâbesi̇ni̇n metni̇ ve i̇çeri̇ği̇ … 94

Sonuç … 98
Bi̇bli̇yografya … 100
Ekler … 115
Ek – 1 kronoloji̇ … 115
Ek – 2 soyağacı … 120
Ek – 3 hari̇talar … 121
Ek – 4 resi̇mler … 122