ASHÂBÜ’r-RES

Kur’an’da iki âyette (bk. el-Furkān 25/38; Kāf 50/12) Ashâbü’r-ress’in Nûh, Âd ve Semûd kavimleriyle birlikte peygamberlerini yalanladıkları ve bu yüzden helâk edildikleri belirtilmekte, bunun dışında bir bilgi verilmemektedir. Bununla birlikte, gerek res kelimesinin mânası gerekse Ashâbü’r-ress’in kimler olduğu, nerede ve ne zaman yaşadıkları konusunda tefsir kitaplarında birçok rivayet mevcuttur. Buna göre, Arapça’da “kuyu, örülmemiş kuyu, çukur, maden ocağı” gibi anlamlara gelen res, Yemâme’de Felc de denilen bir kasabanın, bir vadinin veya bir kuyunun adıdır (Lisânü’l-ʿArab, “ress” md., VI, 98; Kurtubî, XIII, 32). Bir görüşe göre de Ashâbü’r-res, Yâsîn sûresinde sözü edilen Ashâbü’l-karye’nin diğer bir adıdır. İbn Abbas bunların Azerbaycan’da yaşamış ve peygamberlerini öldürmüş bir kavim olduklarını belirtmiş, buna karşılık Şuayb’ın kavmi oldukları, peygamberlerini dinlemedikleri için cezalandırıldıkları da öne sürülmüştür (Kurtubî, XIII, 32; Âlûsî, XIX, 19). Âlûsî, İbn Abbas’a atfedilen ve Ashâbü’r-ress’in Semûd kavmi olduğunu ifade eden başka bir rivayeti, Furkān sûresinin 38. âyetinin lafzına uygun bulmamıştır. Ancak Semûd kavminin devamı veya ashâbü’l-uhdûdla aynı topluluk olabilecekleri de düşünülmüştür (Taberî, XIX, 10). Taberî’nin Ashâbü’r-res’le ilgili olarak naklettiği uzunca bir hadiste sözü edilen Ashâbü’l-karye’nin bunlarla ilgisi olmaması gerekir. Zira hadiste geçen kişilerin Ashâbü’r-res olduklarına dair bir açıklık bulunmadığı gibi, söz konusu insanlar daha sonra peygamberlerine iman etmişlerdir. Halbuki Kur’ân-ı Kerîm’de Ashâbü’r-ress’in iman etmemeleri sebebiyle helâk edildikleri açıkça bildirilmektedir. Râzî’nin de kaydettiği gibi, Ashâbü’r-ress’in kimler olabileceği hususunda ileri sürülen görüş ve rivayetler, Kur’ân-ı Kerîm’le ve senedi sağlam bir haberle desteklenmiş değildir. Bilinebilen tek şey, küfür ve imansızlıkları sebebiyle Allah’ın bunları helâk etmiş olmasıdır (Tefsîr, XXIV, 83).

BİBLİYOGRAFYA

Lisânü’l-ʿArab, “ress” md., VI, 98.

Taberî, Tefsîr, XIX, 10.

Fahreddin er-Râzî, Tefsîr, XXIV, 82, 83.

Kurtubî, Tefsîr, XIII, 32-33.

Âlûsî, Rûḥu’l-meʿânî, XIX, 19; XXVI, 177.

J. Horovitz, Koranische Untersuchungen, Berlin-Leipzig 1926, s. 94-95.

Cevâd Ali, el-Mufaṣṣal, I, 347 vd.

A. J. Wensinck, “Aṣḥâb al-Rass”, EI² (Fr.), I, 713.