Aşıkpaşazade Tarihi (Osmanlı Tarihi 1285-1502) (Prof. Dr. Necdet Öztürk)

Aşıkpaşazade Tarihi (Osmanlı Tarihi 1285-1502) Prof. Dr. Necdet Öztürk BİLGE KÜLTÜR SANAT
Âşıkpaşazâde, 15. yüzyıl Osmanlı tarihçileri listesinde en önde gelen isimlerden biridir. Sultan II. Murad (1421-1451) ile Fatih Sultan Mehmed (1451-1481) devrinde Balkanlara yapılan çok sayıda sefere derviş-gazi olarak katıldı. Dolayısıyla pek çok olayın görgü şahididir.

Âşıkpaşazâde, Osman Gazi’nin İnegöl tekfuruna karşı zaferle sonuçlanan gazasıyla (684/1285) başlattığı Osmanlı tarihini 908/1502 yılına kadar getirir. O böylece, Osmanoğullarının iki yüz on yedi yılını kapsayan genel Osmanlı tarihini yazdı. Menâkıb-ı Âl-i Osman adını verdiği eseri daha çok Âşıkpaşazâde Tarihi olarak bilinir.

Âşıkpaşazâde Tarihi, konusu sadece Osmanoğulları olan ve uzunca bir dönemi Türkçe anlatan ilk Osmanlı tarihi örneğidir. Dolayısıyla onun bu eseri, kuruluş ve yükseliş dönemlerine ait Osmanlı tarih yazıcılığının en iyi modellerinden biridir.
Âşıkpaşazâde, eserinde Anadolu’da Türk-İslâm kültürünün yerleşmesinde ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda önemli hizmetleri geçen “abdalân-ı Rum” (Anadolu abdalları/dervişleri), “gaziyân-ı Rum” (Anadolu gazileri), “ahiyân-ı Rum” (Anadolu ahileri) ve “bacıyân-ı Rum” (Anadolu bacıları) olmak üzere dört organizasyonun varlığından söz eden ilk tarihçidir.

Âşıkpaşazâde Tarihi, ilk dönemler Osmanlı yer adlarının verilişi ve doğru olarak tespiti için önemli bir kılavuzdur.

Âşıkpaşazâde Tarihi, Osmanlı halkbilimi araştırmaları için de âdeta hazine değerindedir. Onun, 15. yüzyılın sade Türkçesiyle yazdığı eseri Türk dilinin gelişim aşamalarını ortaya koyması açısından da önemlidir.

Denilebilir ki, Osmanlı tarihinin ilk iki yüzyılını birinci el kaynaktan okuyup öğrenmek isteyen okurlar için Âşıkpaşazâde Tarihi en önemli rehberdir.

Özetle, 14-15. yüzyıl Osmanlı siyasi, sosyal ve kültür tarihini merak eden okurlar için kılıç ve kalem erbabı Âşıkpaşazâde’nin Osmanlı tarihi ilk başvurulacak eserdir.