Mesrukan Kanalı’nın (bugün Âb-ı Gerger) her iki kıyısında, kanalın Kârûn nehrinin ana kolu Şuteyt ile birleştiği yerin hemen yukarısında kurulmuştu. Önceleri yerinde küçük bir köyün bulunduğu bilinen Askerimükrem’in kuruluşu ile ilgili tarihî bilgiler birbirinden farklıdır. Bir rivayete göre, Emevîler’in Irak valisi Haccâc b. Yûsuf (ö. 95/714) zamanında Hurzâd b. Bâs öncülüğünde çıkan bir isyanı bastırmak üzere gönderilen Mükrem b. Muâviye adlı kumandan tarafından askerî kamp olarak kurulmuştur. Diğer bir rivayete göre ise Irak Valisi Mus‘ab b. Zübeyr (ö. 72/691) zamanında, Ahvaz Valisi Mutarrif’i öldürerek isyan eden Ubeydullah b. Ziyâd’ı yakalamak üzere görevlendirilen Mükrem b. Mutarrif’in ordugâh kurduğu yerdir. Kumandan Mükrem burada bir müddet ikamet ederek birçok bina yaptırmış ve böylece Askerimükrem yavaş yavaş gelişerek şehir hüviyetine girmiştir. Yakınında Sâsânî devri şehirlerinden olan ve müslüman akınları sırasında yıkılan Rustâk Kavad (Rüstekubâz) şehri bulunuyordu. İkliminin güzelliği ve bölgenin merkezi olması sebebiyle kısa zamanda gelişen Askerimükrem, Abbâsîler ve Büveyhîler devrinde önemini sürdürdü; özellikle bu dönemlerde bir darphâne şehri olarak ün yaptı. Ḥudûdü’l-ʿâlem’de buranın dünya çapında bir şeker üretim merkezi olduğu kaydedilmektedir. XIV. yüzyılda da gelişmesini sürdüren Askerimükrem daha sonra harabe haline geldi.
Önemli ticaret yolları üzerinde bulunan Askerimükrem’de pamuklu ve ipekli dokumacılığı gelişmişti. Şehir, ticarî önemi yanında İslâmî ilimlerin ve bilhassa kelâm ilminin yüksek seviyede tahsil edildiği bir yer olmakla meşhurdur. Ebû Ahmed Hasan el-Askerî (ö. 382/992) ile Ebû Hilâl el-Askerî (ö. 395/1005’ten sonra), buraya nisbet edilen âlimlerin en ünlüleridir. Bugün Askerimükrem’in yerinde Şüşter’in 45 km. güneyindeki Bend-i Kîr harabeleri bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA
Belâzürî, Fütûḥ (Müneccid), s. 375-376.
Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), VI, 160.
Ḥudûdü’l-ʿâlem (Minorsky), s. 130.
Makdisî, Aḥsenü’t-teḳāsîm, s. 409-410.
Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân, IV, 123-124.
Kazvînî, Âs̱ârü’l-bilâd, Beyrut 1969, s. 222-223.
Hamdullah Müstevfî, Nüzhetü’l-ḳulûb (nşr. M. Debîr-i Siyâkī), Tahran 1362, s. 112.
Muhammed Takī Han Hakîm, Genc-i Dâniş Coġrafyâ-yı Târîḫî-i Şehrhâ-yı Îrân, Tahran 1366, s. 398-399.
G. le Strange, The Lands of the Eastern Caliphate, London 1966, s. 236-237, 246-247.
Heribert Busse, “Iran Under the Bûyids”, CHIr., IV, 256, 375.
a.mlf., Chalif und Grosskönig: Die Buyiden im Irak (945-1055), Beyrut 1969, s. 265, 327, 348, 438.
Géographie d’Aboulféda, II, 74, 87.
M. Streck – [L. Lockhart], “ʿAskar Mukram”, EI2 (İng.), I, 711.
C. E. Bosworth, “ʿAskar Mokram”, EIr., II, 768.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 3. cildinde, 493-494 numaralı sayfalarda yer almıştır.