ATÂ b. SÂİB

Kaynaklarda hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan ve Ebü’s-Sâib veya Ebû Zeyd künyeleriyle de anılan Atâ b. Sâib bazan doğrudan, bazan da arada bir vasıta ile Enes b. Mâlik ve Abdullah b. Ebû Evfâ gibi sahâbîlerden, güvenilir bir muhaddis olan babası Sâib b. Yezîd, Abdurrahman b. Ebû Leylâ, Mücâhid b. Cebr gibi tâbiîlerden hadis rivayet etti. Kendisi de A‘meş, İbn Cüreyc, Şu‘be, Süfyân es-Sevrî ve Süfyân b. Uyeyne gibi meşhur muhaddislere hocalık yaptı.

Ahmed b. Hanbel’in iyi bir insan ve güvenilir bir muhaddis olduğunu söylediği Atâ, ömrünün son yıllarında hâfıza kaybına uğradı. Elindeki hadis cüzleri -İclî’nin dediğine göre- pek sağlam olmadığı için, “Bu senin rivayet ettiğin hadislerdendir” şeklindeki telkinleri kabul etmeye, kendilerinden hadis almadığı hocalardan hadis rivayet ettiğini iddia etmeye başladı. Bilhassa tâbiîlerden işittiklerini sahâbîlerden duymuş gibi gösterdi. Bu sebeple hâfızası sağlam olduğu yıllarda ondan hadis almış olan Süfyân es-Sevrî, Şu‘be b. Haccâc ve Hammâd b. Zeyd gibi eski talebelerinin rivayetleri itimada şayan görülmüş, daha sonraları kendisinden hadis okumuş olan talebelerinin rivayetleri ise ihtiyatla karşılanmıştır. Buhârî de onun bir rivayetini mütâbi‘ olarak Ṣaḥîḥ’ine almış, Ebû Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce rivayetlerine sünenlerinde yer vermişlerdir.

Atâ’nın İbn Sa‘d tarafından 136 (753) olarak tesbit edilen ölüm tarihinin 133, 134 ve 137 olduğu da ileri sürülmüştür.

BİBLİYOGRAFYA

Buhârî, “Riḳāḳ”, 53.

a.mlf., et-Târîḫu’l-kebîr, VI, 465.

a.mlf., et-Târîḫu’ṣ-ṣaġīr, II, 39, 45.

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VI, 338.

İclî, Târîḫu’s̱-s̱iḳāt (nşr. Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî), Beyrut 1405/1984, s. 332-333.

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, VI, 332-334.

İbn Adî, el-Kâmil, V, 1999-2002.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, VI, 110-114.

a.mlf., Mîzânü’l-iʿtidâl, III, 70-73.

İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, VII, 203-207.