Atabeylikler (Dr. İsmail Hakkı Mercan)

Atabeylikler Dr. İsmail Hakkı Mercan BERİKAN YAYINEVİ
Atabeylik, genelde padişah hocası olarak karşımıza çıkmakta ise de çoğu kere de şehzade eğiticisi olan bu kişiler zaman zaman da ölen Sultan’ın dul eşi ile evlenerek şehzadenin hem hocası ve hem de babalığı görevini üstlenmiştir. Bundan dolayı da devlet yöneticiliği yönü ağır basmıştır. Tabi bu dönemle ilgili fazla bir bilgi ve belge bulunmadığından mevcut bilgiler sathî kalmaktadır. 
Oğuz geleneklerine bağlı, büyük kabilelere dayanan ve devletin aslını oluşturan bu Selçuk sülalesinin daha İslâmiyet’i kabulünden önceki atabeylik müssesinin var olduğu söylenebilir. Yani; Göktürkler, Uygurlar, Kırgızlar, Karluklar v.b. kabileler, yeni devletler de aslını adı geçen kabile olmak üzere diğer kabilelerden meydana gelen konfederasyonlar tarafından kurulduğunu ifade edenler vardır. İşte atabeylik müessesesi Selçuklular devrinde meydanaa gelmiş olmayıp bilakis Türklere ait ve eski bir ictimaî ve siyasî müessese olarak olarak ortaya çıktığı görülmektedir.
Atabeylikler, Selçukluların bölünmesinden ve şehzadelerin yeni devletler kurmasından sonra ortaya çıkmıştır. Atabeylik veya yeni devlet olarak ortaya çıkan yaklaşık otuza yakın devlet vya devletçik ortaya çıkmıştır. Bilhassa Haçlılara karşı mücadele eden bu devletler tabiiki Atabayler olmuştur.