| Tez Künye | Durumu | ||
| Atatürk Dönemi Türk-Afgan ilişkileri ve Afganistan’a yapılan yardımlar / Turk-Afghan relationship in the Ataturk Era and aids to Afghanistan Yazar:BÜLENT YAŞAR Danışman: DOÇ. DR. ORHAN YAZICI Yer Bilgisi: İnönü Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Ana Bilim Dalı Konu:Tarih = History Dizin:Afganistan = Afghanistan ; Atatürk = Atatürk ; Ekonomik yardımlar = Economic aids ; Türk-Afgan ilişkileri = Turkish-Afghan relations ; Uluslararası ilişkiler = International relations ; Yardımlar = Aids | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2016 277 s. | ||
| Afganistan, Türklerin cihân hâkimiyeti gereği kâh yurd edinme tutkusuyla üzerinde atlarını alabildiğine koşturdukları topraklar olmuş kâh otağlarını kurup atlarını özgürce otlattıkları bir vatan olmuştur. Afganistan sahip olduğu stratejik önem hasabiyle üzerinde silah seslerinin ve çıkar hesaplarının eksik olmadığı bir coğrafya olarak M.Ö 500’lü yıllardan itibaren Persler, Makedonlar, Sakalar, Kuşanlar, Akhunlar, Samaniler, Gazneliler, Selçuklular, Gurlular, Harzemşahlar, Moğollar, Timurlar, Baburlular ve Safeviler gibi birçok devlet ve topluluğun hakimiyetine girmiştir. Rusya’nın sıcak denizlere inme, İngiltere’nin ise sömürgelerine açılan yolu korumak maksatlı gerçekleştirdiği stratejiler, Afgan topraklarını nüfuz sahası haline getirmiştir. Afganistan, XIX. yüzyılın başlarından itibaren sürdürülen bu politikaya karşı mücadele vererek bağımsızlığını kazanmıştır. İşte bu dönemde Atatürk de emperyalist güçlere karşı halkıyla beraber karşı koyarak İstiklâl harbini destansı hale getirmiştir. Bu benzer gelişmeler Atatürk ve Amanullah Han’ın yollarını kesiştirdiği gibi dostluklarını da pekiştirmişti. 1920’de temeli atılan ilişkiler, Cemal Paşa’nın askeri çalışmalarıyla önemli bir konuma gelirken Amanullah Han’ın 1928 yılında gerçekleştirdiği Türkiye gezisi sırasında imzalanan dostluk antlaşmasıyla zirve yapmıştır. Amanullah Han, Türkiye’de gerçekleştirilen reformları yerinde görmüş ancak Atatürk’ün öğütlerine rağmen ülkesindeki koşulları değerlendirmeksizin bunları aceleyle uygulamaya koyması kendisini tahtından etmiştir. Atatürk’ün aklında Afganistan coğrafyasının Türklerin dünyaya açılan kapısı olduğu ve Türkiye’nin savunulmasının Afganistan’dan başlayacağı düşüncesi vardı. Bu nedenledir ki ülkesi savaş altındayken bile büyük fedakârlıklarda bulunarak Afganistan’a her türlü yardımı yapmıştır. Atatürk’ün Afganistan’ı modern bir ülke haline getirmek istemiş ancak toplumsal dinamiklerin katılığı buna izin vermemiştir. Sonrasında Atatürk’ün ölümü ve II. Dünya Savaşının oluşturduğu yeni şartlarla beraber Afganistan tam manasıyla yalnızlığa sürüklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Afganistan, Mustafa Kemal Atatürk, Amanullah Han, Cemal Paşa, Sadabad Paktı | |||
| Afghanistan was not only a land on which Turks rode horse all out based on Turks’ idea of world sovereignty and their desire of reign, but also a homeland on which Turks landed and grassed down their horse. Being a geography on which rumble of gun shoots and discussion of advantage wipe on due to having strategic importance, Afghanistan had been dominated by Persians, Macedonians, Sakas, Kushans, White Huns, Samanid, Ghaznavids, Seljuq Dynasty, Ghurids, Khwarazmians, Mongols, Timurid Empire and Mughal Empire since 500 B.C. The strategies of Russia to approach warm seas and the strategies of England to protect the route going to their colonies transform The Afghan soils to influence field. Afghanistan have gained independence against this policy having carried out since the early periods of the century XIX. In thisera, Ataturk and his people made Turkish war of independence a historic event, standing out against imperialist forces. These similar events both intersected Ataturk’s and Amanullah Khan’s route and intensified their friendship. While being important thanks to Cemal Pasha’s military practices, the relations established in 1920 peaked thanks to treaty of amity signed during Amanullah Khan’s trips to Turkey. Amanullah Khan observed reforms conducted in Turkey, In spite of Ataturk’s advices, his attempt toput this reforms into practice quickly, by not taking into consideration circumstance in his country gave rise to descend from the throne. Ataturk was considering that the geography of Afghanistan is Turks’ gate opening to the world and the defence of Turkey would begin in Afghanistan. For this reason, Although his country was in the war, Ataturk rendered all sorts of aid to Afghanistan, making sacrifices. Ataturk wished to transform Afghanistan to a modern country, but the hardness of the society dynamics hindered that. In the sequel, along with the death of Ataturk and circumstance emerged from World War II, Afghanistan was dragged into loneliness. Keyword(s): Afghanistan, Mustafa Kamal Ataturk, Amanullah Khan, Cemal Pasha, Treaty of Saadabad | |||