ATEME

Çölde yaşayan Araplar güneş batınca hayvanlarını barınaklarına sürer, biraz dinlendirirler, karanlık bastırınca da kaldırır, sütlerini sağarlardı; bu vakte de “ateme” derlerdi. Bu vakitte kılınması sebebiyle yatsı namazına da “ateme namazı” (salâtü’l-ateme) denmiştir. Bu tabir birçok hadiste geçmekte ve bunlardan birinde şöyle buyurulmaktadır: “Eğer ateme namazı ile sabah namazının sevabını bilselerdi sürünerek de olsa gelirlerdi” (Buhârî, “Eẕân”, 9).

Yatsı vakti Kur’ân-ı Kerîm’de “işâ” (العشاء) kelimesiyle ifade edilmektedir (en-Nûr 24/58). Bedevî Araplar’sa bu tabiri akşam namazı için kullanıyorlardı. Hz. Peygamber, karışıklığa yol açmaması için işâ kelimesinin akşam namazı için kullanılmamasını istemiştir (Buhârî, “Mevâḳītü’ṣ-ṣalât”, 19). Bunun gibi, yatsı namazı için bedevîler tarafından yaygın olarak kullanılmakta olan ateme kelimesinin bu namazı ifade için Kur’an’da zikredilen işâ tabirinin yerini alması hususunda hoşnutsuzluğunu belirtmiş ve bu konuda dikkat ve titizlik gösterilmesini emretmiştir: “Bedevîler yatsı namazının ismi hususunda sakın size baskın gelmesinler. Çünkü onun ismi Allah’ın kitabında işâdır” (Müslim, “Mesâcid”, 229). Böylece müslümanların dinî kavram ve terimler konusunda Kur’an ve Sünnet’te zikredilen kelimeleri esas almalarının lüzum ve ehemmiyetine işaret edilmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

Zemahşerî, el-Fâʾiḳ, “ʿateme” md.

İbnü’l-Esîr, en-Nihâye, “ʿateme” md.

Lisânü’l-ʿArab, “ʿateme”, “ʿişâʾ” md.leri.

Buhârî, “Eẕân”, 9, “Mevâḳītü’ṣ-ṣalât”, 19.

Müslim, “Mesâcid”, 229.

Nevevî, Şerḥu Müslim, V, 141-142.

İbn Kayyim el-Cevziyye, Zâdü’l-meʿâd, II, 349-351.

Aynî, ʿUmdetü’l-ḳārî, Kahire 1392/1972, IV, 208-210.

Azîmâbâdî, ʿAvnü’l-maʿbûd, XIII, 329.

M. Plessner, “ʿAtama”, EI² (İng.), I, 733.