ATTÂBÎ, Ahmed b. Muhammed

Buhara’nın Dâru Attâb (Attâbiyye) mahallesine nisbetle Attâbî diye anılır. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Vefat tarihi olarak bazı kaynaklar 582 (1186) yılını da zikretmektedir. Mâverâünnehir Hanefî ulemâsı arasında önemli bir yeri olan Attâbî, özellikle fetva kitabıyla ve Hanefî mezhebinin temel kaynaklarına yaptığı şerhlerle tanınmıştır. Meşhur Hanefî fakihlerinden Şemsüleimme el-Kerderî de Attâbî’nin talebesi olup kendisinden Şerḥu’z-Ziyâdât’ı rivayet etmiştir.

Eserleri. 1. Câmiʿu (Cevâmiʿu)’l-fıḳh. İlk Hanefî kaynaklarına dayanan ve Ebû Hanîfe ile talebelerinin görüşleri yanında mütekaddimîn ve müteahhirîn Hanefî âlimlerinin verdiği fetvaları da kapsayan eser el-Fetâva’l-ʿAttâbiyye adıyla tanınmış olup daha sonraki Hanefî fıkıh kitaplarında, özellikle “fetâvâ”larda kendisine atıflarda bulunulmaktadır (yazma nüshaları için bk. Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1559, 2289, 2385; Esad Efendi, nr. 1066; Mahmud Paşa, nr. 178; Şehid Ali Paşa, nr. 1042; TSMK, III. Ahmed, nr. 815).

2. Şerḥu’z-Ziyâdât (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1709, 1710; Çorlulu Ali Paşa, nr. 185/1; Molla Çelebi, nr. 47/1, 48).

3. Şerḥu’l-Câmiʿi’l-kebîr (Süleymaniye Ktp., Damad İbrâhim Paşa, nr. 538).

4. Şerhu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1685; Yenicami, nr. 435; Karaçelebizâde, nr. 102, 103; Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 463; TSMK, III. Ahmed, nr. 729).

5. Muḫtaṣarü’l-Câmiʿi’l-kebîr (Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, nr. 605).

6. Tefsîrü’l-Ḳurʾân (Tefsîrü’l-ʿAttâbî; Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 89; eserlerinden bazılarının diğer kütüphanelerdeki yazmaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 465; Suppl., I, 289, 290, 291, 643).

BİBLİYOGRAFYA

Dâvûdî, Ṭabaḳātü’l-müfessirîn, I, 83-84.

Safedî, el-Vâfî, VIII, 74.

Zehebî, el-Müştebeh (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), Kahire 1962, II, 441.

İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 9.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 453, 563, 567, 570.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 87.

Leknevî, el-Fevâʾidü’l-behiyye, s. 36-37.

Brockelmann, GAL, I, 465; Suppl., I, 289, 290, 291, 643.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, II, 140.

Yusuf Ziya Kavakcı, XI ve XII. Asırlarda Karahanlılar Devrinde Māvarā’ al-Nahr İslâm Hukukçuları, Ankara 1976, s. 120.

Karatay, Arapça Yazmalar, II, 385, 432.