Avnî ve Bahâyî Divanlarında “Saray İstiaresi” ve İlişkili Diğer İstiare Grupları I: Bezm ve Rezm

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 289 – 326, 29.07.2024

Abdullah Tahir Özdemir

https://doi.org/10.33207/trkede.1472520

Öz

Tanpınar’ın ilk defa XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde kullandığı ‘saray istiaresi’ kavramı maşukun hükümdar ve âşığın ise kul olduğu bir dünyayı yani Divan edebiyatının paradigmalarından birisini tasvir etmektedir. Bu paradigmanın empoze ettiği değerler ise üç büyük işte toplanmaktadır: Savaş, av ve işret meclisi. Bu çalışmada bu değerlerden yola çıkılacak ancak ‘saray istiaresi’ kavramsal bir açıdan incelenmeyecektir. Bunun yerine ‘saray istiaresi’nin bakış açısı çerçevesinde yorumlanabilecek unsurlar belirlenip kategorize edilecek ve bunların ‘Avnî ve Bahâyî Divanlarında izi sürülerek istatistikî bazı verilere ulaşılacaktır. Diğer yandan bu kategorilere, dolayısıyla da çalışmamıza, dâhil olan her bir istiare grubunun doğrudan bu paradigmayla ilişkili olduğu söylenememektedir. Dolayısıyla makalenin başlığında da belirtildiği üzere bu makalede ‘saray istiaresi’ bağlamındaki unsurlarla birlikte bu paradigma ile dolaylı yoldan ilişkili olan diğer istiare grupları da bahis mevzusu edilecektir. Bu maksatla yukarıda zikredilen değerlerden yola çıkılarak ‘saray istiaresi’nin ve ilişkili diğer istiare gruplarının ihtiva ettiği unsurlar geniş ve kapsamlı bir kategorizasyona tâbi tutulmuş ve neticede şu başlıklar ortaya çıkmıştır: “Bezm/Meyhane ve Bahar”, “Rezm/Muharip Sevgili”, “Gök”, “Sultan Sevgili” ve “Cevr ve Rakip”. Makalemizde bu kategorilerden yalnızca ilk ikisine ait unsurlar incelemeye konu edilecektir. İnceleme nesnesi olarak ise iki şairin Divanları seçilmiştir: ‘Avnî ve Bahâyî. Bu ikisinin seçilmesinin sebepleri şunlardır: ‘Avnî klasik üslupla yazan bir padişah yani övülen iken Bahâyî ise Sebk-i Hindî üslubu ile şiirler kaleme alan bir methedicidir. Üstelik bunlar arasında iki yüzyıllık bir fark vardır. Dolayısıyla eğer bu iki şairin Divanlarında ‘saray istiaresi’ne ve diğer ilişkili istiare gruplarına ait unsurları benzer şekilde kullandığı görülürse bu unsurların Tanpınar’ın iddia ettiği gibi umuma şamil bir yapıda olduğu noktasında destekleyici bir veri elde edilmiş olacaktır. Sonuç olarak bu çalışma temelde ‘saray istiaresi’ne ve ilişkili diğer istiare gruplarına ait unsurların iki divanda ne şekilde ve hangi sıklıkta yer aldığına dair istatistikî bir veri sunma maksadındadır. Öte yandan bu veriler ileride ‘saray istiaresi’ hakkında yapılacak olan kapsamlı kavramsal çalışmalara da istatistikî bir temel teşkil edebilecek mahiyettedir.

Anahtar Kelimeler

‘Avnî (Fatih Sultan Mehmet), Bahâyî, saray istiaresi, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sebk-i Hindî

Kaynakça

• AÇAR, Zeliha (2019), “Bilinmeyen Bir Gül Kasidesi: Ayıntablı Reşid’in Gül Kasidesi ve Şerhi”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], 5.11, 272-301. https://doi.org/10.28981/hikmet. 581793
• AÇIL, Berat (2008), “‘Aftâb-ı mahşer-i sad âftâb-ı mahşerim’: Dîvân Şiirinde Güneş İmgesinin Mahşer Güneşine Evrilmesi”, Kritik Altı Aylık Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 1.1, 161-185.
• AKALIN, Erkan (2014), “Bir Saray Sözcüsü Olarak Klasik Türk Şiiri”, Turkish Studies, 9.9, 175-184. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7325
• AKBAŞLI, Sevgi (2022), XVII. Yüzyıl Divanlarında Tuzak ve Hile Kavramları, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• AKŞEHİRLİOĞLU, Mustafa (2020), Ahmet Hamdi Tanpınar ve Edebiyat Tarihi. Yüksek Lisans Tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Ankara.
• ATASOY, Ümran (2019), Âdile Sultan ve Tevhîde Hanım Divanlarında Üslup, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• AVŞAR, Ziya (2007), “Şairlerin Görüp Unuttukları Bir Rüya: Belâgat”, Turkish Studies, 2.4, 161-184. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.166
• AVŞAR, Ziya (2018), Klasik Türk Edebiyatı Yorumcusu Olarak Tanpınar, The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS), 3.1, 1-9. https://doi.org/10.30568/tullis.437633
• AY, Ümran (2009), “Divan Şiirinde Güneşin Sevgili Tipine Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 117-162. https://doi.org/10.15247/dev.9
• AYDEMİR, Yaşar (2007), “Edebiyat-Medeniyet İlişkisi ve Bu İlişkinin Divan Şairinin Sevgili Tipine Yansıması”, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Turk Edebiyatı Sempozyumu, 12-13 Nisan 2007, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 73-88.
• AYDEMİR, Yaşar (2010), “Klasik Şiirimizde Aşk ve Sadâkat”, Turkish Studies, 5.3, 48-62. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1627
• AYDEMİR, Yaşar (2018), Ramazan Behiştî Dîvânı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-199899/vizeli-ramazan-behisti-divani.html
• BALTACIOĞLU, Şahmeran (2003), Fatih (Avnî) Divanı ve Tahlîli, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• BİLEN, Sümeyye (2021), “Leylâ Hanım Dîvânı’nda Leylâlı Geceler”, ESTAD Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4.2, 667-684.
• BİLGİN, A. Azmi (2008), “Cumhuriyet Döneminde Saray, Halk ve Tekke Edebiyatı Ayırımı”, Haz. Hatice AYNUR, Müjgan ÇAKIR, Hanife KONCU, S. Selim KURU, Ali Emre ÖZYILDIRIM, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 3, Eski Türk Edebiyatına Modern Yaklaşımlar II, 27 Nisan 2022, Bildiriler, Turkuvaz Yayınları, İstanbul, 41-57.
• BİLGİN, A. Azmi (2015). “Türk Edebiyatında Fakr”, Haz. A. Azmi BİLGİN, Xl. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri, 11-13 Kasım 2014, Cilt 1, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul, 105-115.
• BİLGİN, A. Azmi ve KILINÇ, Abdulhakim (2022). “Mesnevilerde “Mahbub”un Anlam Çeşitliliği ve Cinsiyeti”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN, 74, 161-192. https://doi.org/10.32925/tday.2022.90
• BİLKAN, Ali Fuat (2009), “Sebk-i Hindî”, İslam Ansiklopedisi, 36, TDV Yayınları, İstanbul, 253-255.
• CANER, Fırat (2008), “Cumhuriyet Eleştirisi ile Oryantalizmin İşbirliği: Hasta Adamın Hasta Şiiri”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10.29, 159-171.
• ÇAPAN ÖZDEMİR, Funda (2019), “Tanpınar’ın Divan ve Halk Edebiyatına Dair Görüşleri”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 6.14, 1-10. http://dx.doi.org/10.17822/omad.2019.107
• ÇELİK, Mehmet Furkan (2019), Klasik Türk Şiirinde Tipler, Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• ÇINAR, Bekir (2001), “Dîvân Şiirinde Adâlet”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 10, 295-332.
• ÇULHAOĞLU, Gülşen (2002), Şeyhi’nin Hüsrev ü Şirin Mesnevisindeki Aşk İlişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ÇULHAOĞLU, F. Gülşen (2009), Osmanlı Şiirinde Kadın Şairin Poetikası: Leylâ Hanım, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• DAĞLAR, Abdülkadir (2016), “İsimlendirme Hengâmesinde Bir İsim Savunması: Dîvân Edebiyâtı”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Mine MENGİ Özel Sayısı, 2.5, 164 -179.
• DALYAN, Ayşe (2016), “Edebiyatta Zihniyet İncelemesi ve Ahmed Paşa’nın Kerem Redifli Kasidesinde Zihniyet Çözümlemesi”, Bilig, 78, 327-359.
• DEMİROK, Eda (2022), Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı’nda Sosyal Hayata İlişkin Unsurlar, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• DERDİYOK, İ. Çetin (2010), “Fuzûli’nin “Dedim Dedi” Redifli Müseddesinde Pitoresk Anlatım ve Âşık ve Maşuk Profili”. Haz. Gülağ ÖZ, Hayrettin İVGİN, Canını Cananına Feda Eden Ozan Fuzulî, Yol Bilim Kültür Araştırma Yayınları, Ankara, 123-138.
• DERDİYOK, İ. Çetin (2011), “Necâtî Bey ve Şeyhî’nin “Garîb” Redifli Gazelleri”, Haz. Çetin DERDİYOK, Muna YÜCEOL ÖZEZEN, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Bey'e Armağan, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 43-60.
• DİLÇİN, Cem (2000), “Su Kasidesi’nin Bir Beytindeki “Yaygın Yanlış” Üzerine”, Türkoloji Dergisi, 13.1, 145-166. https://doi.org/10.1501/Trkol_ 0000000118
• DİLÇİN, Cem (2007), “Fuzulî’nin Kasideleri Üzerine Kısa Notlar-II”, Journal of Turkısh Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), In Memoriam Şinasi Tekin I, 31.1, 293-314.
• DOĞAN, Ali (2010), Enderûnlu Vâsıf Dîvânı’nda Zaman, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• EMİL, Birol (2006), “Prof. Dr. Ömer Faruk Akün”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 81-86.
• ERBAY, Nazire (2021), “‘Saray İstiâresi’ Yargısı Karşısında Şair Ben’inin İktidarı: Nefʻî Örneği”, Ed. Reyhan KELEŞ, Uluslararası Sempozyum: Tüm Yönleriyle Erzurumlu Şair Nef‘î Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 12-13 Kasım 2021, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 231-246.
• EROL, Teymur (2009), Edirneli Güftî’nin Şâh u Dervîş Mesnevisi (İnceleme ve Transkripsiyonlu Metin, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• ERTEM, Davut (2021). Salâhî’nin Dîvân’ı ve Nuhbetü’l-Emsâl’i (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• GÖK, Selim (2018), “Tarlan’ın “Hayâlî-Bâkî” Mukayesesi Bağlamında Şehir, Şiir ve Hayal(hane)”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, 4, 109-119. https://doi.org/10.28981/hikmet.498131
• GÖK, Selim (2019a), “Klasik Şiirde Âşıkları Sevda Rengine Boyayan Bir Hastalık Çiçeği ‘Sarı Safran’”, Ed. Ayhan IŞIK, Tuğba AYDENİZ, İbrahim Hakkı İMAMOĞLU, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, 11-12 Ekim 2019, Karabük Üniversitesi, Türkiye Diyanet Vakfı, Karabük, 613-619.
• GÖK, Selim (2019b), “Nedim Divanı’nda Göz’ün Tahlili”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7.18, 180-209. http://dx.doi.org/10.12992/TURUK804
• GÖK, Selim (2019c). “‘Sevgili Şahbâzıyla Gönül/Can Kuşu Avlamak’ Hayali Üzerine”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 14, 87-98.
• GÖKCAN TÜRKDOĞAN, Melike (2011), “Aşk Mesnevileri ve Gazellerdeki Sevgili İmajına Dair Bir Karşılaştırma”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 111-124.
• GÖNEL, Hüseyin (2010), “Divan Şiirinde Sevgiliye Dair”, Turkish Studies, 5.3, 208-222. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1587
• GÜLHAN, Abdülkerim (2005), “Güneş Redifli Kasideler ve Övgülerinde Hükümdar Tiplemeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Osmanlı Araştırmaları, 26, 297-328.
• HARMANCI, M. Esat (2012), “Mazmunun Yolculuğu”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27, 125-142. http://dx.doi.org/10.24058/tki.324
• HORATA, Osman (2012), “Nef‘i’nin “Sözüm” Redifli Kasidesinin İstiare Zemini”, Bilig, 61, 143-156.
• IŞIK, İsa (2019), “Hayâlî Divanı’nda Şairin Mecnûn’la Rekabeti Bağlamında Şairin ve Mecnûn’un Konumu”, Turkish Studies, 14.2, 477-492. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.15021
• İPEK, Abdulmuttalip (2008), Klâsik Türk Şiirinde Gül Redifli Kasideler, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• İSEN, Mustafa (2001), Rumeli’de Türk Kültür ve Sanatını Besleyen Bir Kaynak Olarak Akıncılık, Haz. Azize Aktaş YASA, Zeynep ZAFER, Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Uluslararası Sempozyumu, Şumnu, 17-19 Mayıs 2000: Bildiriler, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 391-398.
• KAÇAR, Burhan (1994), Gevherî Dîvanı Metin Tahlili, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• KARABULUT, Halil (2021), Divan Şiirinde “Gam u Şâdî”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• KARADENİZ, Mustafa Uğur (2021), “Görsel Bir İmaj ve Mekân Metaforunun Kaynağı Olarak Bahar”, Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14.1, 232-243. http://dx.doi.org/10.17218/hititsbd.957364
• KARAHAN, Abdülkadir (1954), “Fatih, Şair Avni”, İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 6.6, 1-38.
• KARAMAN, Gülay (2016), “Şairin Saklı Bahçesinin Şiire Yansımaları: Poetik Ve Estetik Açıdan Klasik Türk Şiirinde Hayal”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9.46, 123-132.
• KAYA, İ. Güven (2006), “Yahya Bey'in Kasidelerindeki Tarihî Gerçekler”, Osmanlı Araştırmaları, Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan-IV, 28, 53-75.
• KAZAN NAS, Şevkiye (2016), “Çaresizliğin Yankılanan Sesi: “Elimden Ne Gelir” Redifli Gazeller Üzerine Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, 383-414. http://dx.doi.org/10.21497/sefad.285247
• KEKLİK, Murat ve TUNÇADAM, Özkan (2022), “Ahmet Paşa’nın Şiirlerinde ‘Bayram’”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 14-31. https://doi.org/10.20875/makusobed.1097086
• KEMİKLİ, Bilal (2005), “Azîz Mahmud Hüdâyî’nin Muhîti ve Himâyeciliği Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Ed. Hasan Kamil YILMAZ, Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyum Bildiriler, 20-22 Mayıs 2005, Cilt 2, Üsküdar Belediyesi, İstanbul, 71-79.
• KEMİKLİ, Bilal (2006a), “Divan Şiirinde Sağlık”, Ed. Coşkun YILMAZ, Necdet YILMAZ, Osmanlılarda Sağlık (Health in the Ottomans) I, Biofarma, İstanbul, 299-319.
• KEMİKLİ, Bilal (2006b), “Şiir ve İktidar: Hükümdar Şair Kadı Burhaneddin Örneğinde Bir İnceleme”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, 29 Eylül-01 Ekim 2005, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sivas, 234-246.
• KERMAN, Zeynep (2004), “Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Edebiyat Tarihini Yeniden Okurken”, Zeynep Korkmaz Armağanı Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 253-260. KIRKKILIÇ, Ahmet (1996), “Divan Edebiyatının Düşünce Temelleri Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (Eğitim, Kültür, Sanat, Akademi), 3, 248-283.
• KIZILTAŞ, Maşallah (2014), Besnili Lüzûmî Dîvânı (Tahlil-Transkripsiyonlu Metin-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
• KOÇ, Burak (2020), XVII. Yüzyıl Osmanlı Şairlerinin Divanlarında (Nâbî, Sâbit, Sâbir Pârsâ, Rehâyi, Kâmî) Osmanlı-Rus Savaşlarının Görünümü, Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• KOÇ, Burak (2021), “Savaşı Şiirden Okumak yahut Sözün Savaşını Vermek: Nâbi, Sâbit, Sâbir Pârsâ Örneği”, Ed. Burak YUVALI, Latif KARAGÖZ, Taha EĞRİ, Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-I (Bilim Tarihi – Edebiyat – Eğitim), İLEM, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli, 89-105.
• KOÇ, Burak (2023), “Savaş Düşüncesinin Bosnalı Alaaddin Sâbit Divânı’nda Somutlama ve Güzelleme Bağlamında Görünümü”, Journal of Balkan Studies, 3.1, 57-78. https://doi.org/10.51331/A030
• KOÇ, Murat (2015), “Tanpınar'ın Kaleminden Dede Efendi”, Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, 12, 117-137.
• KOÇ KESKİN, Neslihan (2010), “Mâşuk, Âşık ve Rakip Arasındaki Hiyerarşik İlişkiler”, Turkish Studies, 5.3, 400-420. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1428
• KOÇ KESKİN, Neslihan İlknur (2016), “Osmanlı Şiirinin Önemli Bir Görsel Kaynağı Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü”, Türkiyat Mecmuası, 26.2, 247-265.
• KONCU, Hanife (1998), Vâlî Dîvânı, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• KÖKSAL, M. Fatih (1996), “Klasik Edebiyatımızı İsimlendirme Meselesi”, Türklük Araştırmaları, 2, 209-223.
• KURNAZ, Cemal (2007). “Mevlit Bir Vuslat Şiiri Olarak Okunabilir mi?”, Ed. Mustafa KARA, Bilal KEMİKLİ, Süleyman Çelebi Ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, Osmangazi Belediyesi, Bursa, 106-114.
• KÜÇÜK, Sabahattin (2021), “Saray ve Sultan 1, Saray”, Littera Turca, 7.4, 1416-1426. http://dx.doi.org/10.20322/littera.978507
• KÜÇÜK, Sabahattin (2022), “(Klasik Türk Şiirinden Örneklerle) Saray ve Sultan 2, Sultan”, Littera Turca, 8.1, 193-202. https://doi.org/10.20322/littera. 1037270
• NARLI, Mehmet (2015), “Şiir ve Şehir (Osmanlı Şiirinden Cumhuriyet Şiirine)”, Ed. D. Mehmet Doğan, 3. Milletlerarası Şehir Tarihi Yazarları Kongresi (6-8 Mart 2015-Şanlıurfa), Türkiye Yazarlar Birliği, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, Şanlıurfa, 57-70.
• NAZİK, Sıtkı (2011), Ahmed Paşa’nın “Elimden Ne Gelir” Redifli İki Gazeli ve Divan Edebiyatında Çaresiz Âşık İmajı”, Turkish Studies, 6.3, 1679-1696. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2556
• NAZİK, Sıtkı (2012), “Bâki Divânı’nda Sevgilinin Otorite Sahibine Teşbihi”, Turkish Studies, 7.3, 1859-1883. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.3480
• NEMUTLU, Özlem (2017), “On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde Edebiyat-İktidar İlişkisi”, Yeni Türk Edebiyatı, 16, 119-138.
• OĞUZTÜRK, Oğuzhan (2016), Hüseyin Celâl Bey Hüsn-i Yûsuf Tahlil-Transkripsiyonlu Metin-Dizin-Tıpkıbasım, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
• ONAY, Ebru (2013), 15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kasidelerde İdeal Hükümdar Portresi ve Hükümdarın Metaforik Sunumu, Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ÖZCAN, Tarık (2004), “Sultan Süleyman’dan Süleyman Efendiye İki Şiirin Metinler Arası İlişki Bağlamında Değerlendirilmesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14.2, 129-138.
• ÖZDEMİR, Abdullah Tahir (2024), XVI. Yüzyıl Şu‘arâ Tezkirelerinde Mekânlar, Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Karabük.
• ÖZKAN, Ömer (2007), “Divan Edebiyatı ve Osmanlı Toplum Hayatı”, Muhafazakâr Düşünce, 4.13-14, 125-140. ÖZTÜRK, İsmail Yavuz (2021), “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Eski Türk Edebiyatı Eğitimi Açısından Nef’î’nin “Derler” Redifli Gazeline Dayalı Bir Ders Süreci Tasarımı”, Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5.2, 248-262. http://dx.doi.org/10.48066/kusob.1024478
• ÖZTÜRK, Murat (2014a), “Divan Şairinin Nimet Ve İktidar Ekseninde Ulusları Ötekileştirmesi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 51, 63-88.
• ÖZTÜRK, Murat (2014b), “Klasik Türk Edebiyatında Can Verme Arzusu ve İntihar”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11.27, 33-51.
• PEKTAŞ, Mehmet (2010), “XIV. Yüzyıl Divan Şiirinde Şairin Sevgili Karşısındaki Konumu”, Turkish Studies, 5.3, 479-491. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.1569
• PELVANOĞLU, Emrah (2006), Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiir Eleştirisinde Avrupa Merkezlilik, Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• SAYAK, Bülent (2016), “Nedim ve Orhan Veli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Okuma -İfade Arayışı Üzerine Poetik Notlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9.42, 362-367.
• SOLAK, Ömer ve SANDIKÇI, Tuncay (2009), “Klasik Şiirde İmge ve Necati Beğ’in Divanında “Sevgili”nin İmgeleri”, Ed. Gencay ZAVOTÇU, 1. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009, “Ölümünün 500. Yılında Necati Beg Anısına”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli, 671-686.
• SOLMAZ, Süleyman ve SAYGIN, Muhterem (2020), “Klasik Türk Şiirinde Onamatope (Yansıma) Sanatı”, Littera Turca, 6.1, 92-113. http://dx.doi.org/10.20322/littera.629571
• SÜPHANDAĞI, İsmail (2022), “Tanpınar ve Edebî Tenkit”, Ed. Prof. Dr. Emine UZUNALI, Assoc. Prof. Dr. Seyithan SEYDOSOGLU, 2. International Siirt Conference on Scientific Research Conference Proceedings Book, Siirt University, March 21-23, 2022, 21-22.
• SÜRELLİ, Abdulmuttalip (2007), XVIII. Yüzyıl Osmanlı Şiirinde Değişim ve Sünbülzâde Vehbî’nın Şevk-engîz’i, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ŞENER, Hasan (1995), Ak-şemseddin-zade Hamdullah Hamdi Divanı Tahlili (Cemiyet, İnsan ve Tabiat), Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2008), “Klâsik Edebiyatımıza Psikanalitik Yaklaşım Denemeleri -Açmazlar ve Zorunluluk-”, Edebiyat Otağı, 30.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2012), “Oedipus Kompleksi Bağlamında Divan Şiirinde Âşık-Maşûk-Rakîb İlişkisine Bakış”, Gazi Türkiyat, 11, 79-91.
• TAŞTAN, Erdoğan (2019), “Nedim’in Şiirlerinde ‘Vâsûht’ Tarzı Aşkın İzleri”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 445-459. http://dx.doi.org/10.29000/rumelide.618998
• TOPRAK, Muhbet (2006), Şeyhülislam Bahâyî Divanı Şerhi, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. TÖRENEK, Mehmet (1993), “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Divan Şiiri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 131-137.
• TURAN, Lokman (2008), “Türk Edebiyatında Şiir Yazma Sebepleri ve Edirneli Örfî Mahmud Ağa Divanı’ndaki On İki Gazelin Yazılma Sebepleri Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12.2, 367-395.
• TURAN, Selami (2005), “Müzeyyel Gazelde Gül”, Haz. Bilal KEMİKLİ, Selami TURAN, Gül Kitabı, Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta Belediyesi, Isparta, 121-129.
• TÜRKMEN, Fikret (2005), “Osmanlı Dönemindeki Önemli Olayların Âşık Şiirindeki Akisleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 5.2, 293-298.
• UÇAN EKE, Nagehan (2015), “Muhibbî Dilinden Kanûnî Sultan Süleyman’ın Adalet Anlayışı”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 145-169. http://dx.doi.org/10.17133/tba.73087
• UĞUR, Fatih (2023), “Ahmed Paşa’nın “Güneş” Redifli Kasidesinde Güneş-Hükümdar Sembolünün Mitolojik Yönleri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 38, 173-197. https://doi.org/10.20427/ turkiyat.1229758
• ULUDAĞ, Erdoğan (1992), Şeyhülislâm Bahâyî Divânı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• UYAN, Ömer (2022), Şeyhülislam Yahya Divanı’ndaki İnşa (Emir, İstifham, Temenni, Nida) İfadelerinin Belagat İlmine Göre İncelenmesi, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• ÜMÜTLÜ, Selim (2020), “Walter Andrews’in Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı Adlı Eseri Çerçevesinde Bâkî’nin Hazân Gazeli’ne Bir Bakış”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3.2, 174-183. https://doi.org/10.47948/efad.784996
• ÜZGÖR, Tahir (1997a), “Fuzuli’ye ve Gül Kasidesi’ne Dair”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Mehmet Akalın Armağanı, 8, 555-576.
• ÜZGÖR, Tahir (1997b), “Fuzuli’yi Anlamak”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 87-101.
• VARIŞOĞLU, M. Celal (2011), “Nedim’in Şiirlerinde Otoritenin Merkezi Olarak İstanbul”, Haz. Suzan GÜR, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul, Bildiriler III, Edebiyat ve Folklorda İstanbul, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 693-703.
• YAĞAR, Ali Sait (2023), “Klâsik Türk Şiirinin Sevgili Tipi Etrafındaki Görüş, Tartışma ve Eleştiriler Üzerine Bir Değerlendirme”, Edebî Eleştiri Dergisi, 7.1, 46-58. https://doi.org/10.31465/eeder.1197359
• YAVUZ, Hilmi (2011), “İslam Medeniyeti Üzerine Notlar”, Birey ve Toplum, 1.1, 9-17.
• YAVUZ, Hilmi (2014), “Saray Üzerine Bir Deneme”, Milli Saraylar, 12, 17-19.
• YAZAR, İlyas. ve USLU, Esra (2015), “Divan Şairinin Padişah Algısı”, Turkish Studies, 10.8, 2205-2230. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8006
• YEKBAŞ, Hakan (2015), “Malatyalı Necâtî ve Şehir Methiyeleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, 377-401. https://doi.org/10.15247/dev.245
• YILDIZ, Enes (2019), “XVI. Yüzyıl Dîvân Şairi Defterî ve Dîvânı”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Muhammed Nur DOĞAN Armağan Sayısı), 2.1, 527-555.
• TANPINAR, A. H. (1988), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi.

“The Court Metaphor” and Other Related Groups of Metaphors in the Divans of ‘Avnî and Bahâyî I: Banquet and War

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 28, 289 – 326, 29.07.2024

Abdullah Tahir Özdemir

https://doi.org/10.33207/trkede.1472520

Öz

The concept of the ‘court metaphor’, which Tanpınar used for the first time in his book XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (The History of Turkish Literature in the Nineteenth Century) depicts a world in which the beloved is a ruler and the lover is a slave, in other words, one of the paradigms of classical Ottoman literature. The values imposed by this paradigm are gathered in three activities: War, Hunting and Banquet. We base this article on these values, but we do not analyze the ‘court metaphor’ conceptually. Instead, we categorize the elements that can be interpreted from the point of view of the ‘court metaphor’ after discovering them, and we find out some statistical data by searching these elements in the Divans of ‘Avnî and Bahâyî. On the other hand, we cannot say that all the groups of metaphors included in these categories, that is, in our article, are directly related to this paradigm. Therefore, in this article, we also discuss the groups of metaphors that are indirectly related to this paradigm along with the elements within the framework of the ‘court metaphor’ as implied by the title. For this purpose, we had made a comprehensive and extensive categorization for the elements included in the ‘court metaphor’ and other related groups of metaphors based on the above-mentioned values. Then we had the following categories: “Banquet/Tavern and Spring”, “War /Beloved the Warrior”, “Heaven”, “Beloved the Ruler” and “Torture and Rival”. In this article, we examine the elements contained in only the first two of these categories. As for the objects of analysis, we choose two Divans of the two poets: ‘Avnî ve Bahâyî. The reason for choosing them is that Bahâyî is a panegyrist who wrote poems in the Sebk-i Hindî style while ‘Avnî is a ruler, that is, the praised one, who wrote poems in the classical style. Moreover, there are two centuries between them. Accordingly, if we find out that they used the elements included in the ‘court metaphor’ and other related groups of metaphors similarly in their Divans, we acquire a supporting data for the Tanpınar’s point which argues that these metaphors are extensive to all Ottoman poetry. In conclusion, we aim to provide a statistical data on how the elements included in the ‘court metaphor’ and other related groups of metaphors are used and what is their frequency in these two Divans. However, this data is of such a nature that it can serve as a statistical basis for further comprehensive conceptual research on the ‘court metaphor’.

Anahtar Kelimeler

‘Avnî (Fatih Sultan Mehmet), Bahâyî, the court metaphor, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sebk-i Hindî style.

Kaynakça

• AÇAR, Zeliha (2019), “Bilinmeyen Bir Gül Kasidesi: Ayıntablı Reşid’in Gül Kasidesi ve Şerhi”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], 5.11, 272-301. https://doi.org/10.28981/hikmet. 581793
• AÇIL, Berat (2008), “‘Aftâb-ı mahşer-i sad âftâb-ı mahşerim’: Dîvân Şiirinde Güneş İmgesinin Mahşer Güneşine Evrilmesi”, Kritik Altı Aylık Edebiyat Eleştirisi Dergisi, 1.1, 161-185.
• AKALIN, Erkan (2014), “Bir Saray Sözcüsü Olarak Klasik Türk Şiiri”, Turkish Studies, 9.9, 175-184. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7325
• AKBAŞLI, Sevgi (2022), XVII. Yüzyıl Divanlarında Tuzak ve Hile Kavramları, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• AKŞEHİRLİOĞLU, Mustafa (2020), Ahmet Hamdi Tanpınar ve Edebiyat Tarihi. Yüksek Lisans Tezi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Ankara.
• ATASOY, Ümran (2019), Âdile Sultan ve Tevhîde Hanım Divanlarında Üslup, Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• AVŞAR, Ziya (2007), “Şairlerin Görüp Unuttukları Bir Rüya: Belâgat”, Turkish Studies, 2.4, 161-184. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.166
• AVŞAR, Ziya (2018), Klasik Türk Edebiyatı Yorumcusu Olarak Tanpınar, The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS), 3.1, 1-9. https://doi.org/10.30568/tullis.437633
• AY, Ümran (2009), “Divan Şiirinde Güneşin Sevgili Tipine Yansıması Hakkında Bir Değerlendirme”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2, 117-162. https://doi.org/10.15247/dev.9
• AYDEMİR, Yaşar (2007), “Edebiyat-Medeniyet İlişkisi ve Bu İlişkinin Divan Şairinin Sevgili Tipine Yansıması”, Prof. Dr. Abdülkadir Karahan Anısına I. Uluslararası Klasik Turk Edebiyatı Sempozyumu, 12-13 Nisan 2007, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 73-88.
• AYDEMİR, Yaşar (2010), “Klasik Şiirimizde Aşk ve Sadâkat”, Turkish Studies, 5.3, 48-62. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1627
• AYDEMİR, Yaşar (2018), Ramazan Behiştî Dîvânı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-199899/vizeli-ramazan-behisti-divani.html
• BALTACIOĞLU, Şahmeran (2003), Fatih (Avnî) Divanı ve Tahlîli, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• BİLEN, Sümeyye (2021), “Leylâ Hanım Dîvânı’nda Leylâlı Geceler”, ESTAD Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4.2, 667-684.
• BİLGİN, A. Azmi (2008), “Cumhuriyet Döneminde Saray, Halk ve Tekke Edebiyatı Ayırımı”, Haz. Hatice AYNUR, Müjgan ÇAKIR, Hanife KONCU, S. Selim KURU, Ali Emre ÖZYILDIRIM, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 3, Eski Türk Edebiyatına Modern Yaklaşımlar II, 27 Nisan 2022, Bildiriler, Turkuvaz Yayınları, İstanbul, 41-57.
• BİLGİN, A. Azmi (2015). “Türk Edebiyatında Fakr”, Haz. A. Azmi BİLGİN, Xl. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri, 11-13 Kasım 2014, Cilt 1, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul, 105-115.
• BİLGİN, A. Azmi ve KILINÇ, Abdulhakim (2022). “Mesnevilerde “Mahbub”un Anlam Çeşitliliği ve Cinsiyeti”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-BELLETEN, 74, 161-192. https://doi.org/10.32925/tday.2022.90
• BİLKAN, Ali Fuat (2009), “Sebk-i Hindî”, İslam Ansiklopedisi, 36, TDV Yayınları, İstanbul, 253-255.
• CANER, Fırat (2008), “Cumhuriyet Eleştirisi ile Oryantalizmin İşbirliği: Hasta Adamın Hasta Şiiri”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10.29, 159-171.
• ÇAPAN ÖZDEMİR, Funda (2019), “Tanpınar’ın Divan ve Halk Edebiyatına Dair Görüşleri”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 6.14, 1-10. http://dx.doi.org/10.17822/omad.2019.107
• ÇELİK, Mehmet Furkan (2019), Klasik Türk Şiirinde Tipler, Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• ÇINAR, Bekir (2001), “Dîvân Şiirinde Adâlet”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 10, 295-332.
• ÇULHAOĞLU, Gülşen (2002), Şeyhi’nin Hüsrev ü Şirin Mesnevisindeki Aşk İlişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ÇULHAOĞLU, F. Gülşen (2009), Osmanlı Şiirinde Kadın Şairin Poetikası: Leylâ Hanım, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• DAĞLAR, Abdülkadir (2016), “İsimlendirme Hengâmesinde Bir İsim Savunması: Dîvân Edebiyâtı”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Mine MENGİ Özel Sayısı, 2.5, 164 -179.
• DALYAN, Ayşe (2016), “Edebiyatta Zihniyet İncelemesi ve Ahmed Paşa’nın Kerem Redifli Kasidesinde Zihniyet Çözümlemesi”, Bilig, 78, 327-359.
• DEMİROK, Eda (2022), Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı’nda Sosyal Hayata İlişkin Unsurlar, Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• DERDİYOK, İ. Çetin (2010), “Fuzûli’nin “Dedim Dedi” Redifli Müseddesinde Pitoresk Anlatım ve Âşık ve Maşuk Profili”. Haz. Gülağ ÖZ, Hayrettin İVGİN, Canını Cananına Feda Eden Ozan Fuzulî, Yol Bilim Kültür Araştırma Yayınları, Ankara, 123-138.
• DERDİYOK, İ. Çetin (2011), “Necâtî Bey ve Şeyhî’nin “Garîb” Redifli Gazelleri”, Haz. Çetin DERDİYOK, Muna YÜCEOL ÖZEZEN, Ölümünün 500. Yılında Necâtî Bey'e Armağan, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 43-60.
• DİLÇİN, Cem (2000), “Su Kasidesi’nin Bir Beytindeki “Yaygın Yanlış” Üzerine”, Türkoloji Dergisi, 13.1, 145-166. https://doi.org/10.1501/Trkol_ 0000000118
• DİLÇİN, Cem (2007), “Fuzulî’nin Kasideleri Üzerine Kısa Notlar-II”, Journal of Turkısh Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), In Memoriam Şinasi Tekin I, 31.1, 293-314.
• DOĞAN, Ali (2010), Enderûnlu Vâsıf Dîvânı’nda Zaman, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• EMİL, Birol (2006), “Prof. Dr. Ömer Faruk Akün”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 81-86.
• ERBAY, Nazire (2021), “‘Saray İstiâresi’ Yargısı Karşısında Şair Ben’inin İktidarı: Nefʻî Örneği”, Ed. Reyhan KELEŞ, Uluslararası Sempozyum: Tüm Yönleriyle Erzurumlu Şair Nef‘î Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 12-13 Kasım 2021, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 231-246.
• EROL, Teymur (2009), Edirneli Güftî’nin Şâh u Dervîş Mesnevisi (İnceleme ve Transkripsiyonlu Metin, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• ERTEM, Davut (2021). Salâhî’nin Dîvân’ı ve Nuhbetü’l-Emsâl’i (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• GÖK, Selim (2018), “Tarlan’ın “Hayâlî-Bâkî” Mukayesesi Bağlamında Şehir, Şiir ve Hayal(hane)”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, 4, 109-119. https://doi.org/10.28981/hikmet.498131
• GÖK, Selim (2019a), “Klasik Şiirde Âşıkları Sevda Rengine Boyayan Bir Hastalık Çiçeği ‘Sarı Safran’”, Ed. Ayhan IŞIK, Tuğba AYDENİZ, İbrahim Hakkı İMAMOĞLU, Uluslararası Geçmişten Günümüze Karabük ve Çevresinde Dini, İlmi ve Kültürel Hayat Sempozyumu, 11-12 Ekim 2019, Karabük Üniversitesi, Türkiye Diyanet Vakfı, Karabük, 613-619.
• GÖK, Selim (2019b), “Nedim Divanı’nda Göz’ün Tahlili”, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7.18, 180-209. http://dx.doi.org/10.12992/TURUK804
• GÖK, Selim (2019c). “‘Sevgili Şahbâzıyla Gönül/Can Kuşu Avlamak’ Hayali Üzerine”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 14, 87-98.
• GÖKCAN TÜRKDOĞAN, Melike (2011), “Aşk Mesnevileri ve Gazellerdeki Sevgili İmajına Dair Bir Karşılaştırma”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 111-124.
• GÖNEL, Hüseyin (2010), “Divan Şiirinde Sevgiliye Dair”, Turkish Studies, 5.3, 208-222. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1587
• GÜLHAN, Abdülkerim (2005), “Güneş Redifli Kasideler ve Övgülerinde Hükümdar Tiplemeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Osmanlı Araştırmaları, 26, 297-328.
• HARMANCI, M. Esat (2012), “Mazmunun Yolculuğu”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 27, 125-142. http://dx.doi.org/10.24058/tki.324
• HORATA, Osman (2012), “Nef‘i’nin “Sözüm” Redifli Kasidesinin İstiare Zemini”, Bilig, 61, 143-156.
• IŞIK, İsa (2019), “Hayâlî Divanı’nda Şairin Mecnûn’la Rekabeti Bağlamında Şairin ve Mecnûn’un Konumu”, Turkish Studies, 14.2, 477-492. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.15021
• İPEK, Abdulmuttalip (2008), Klâsik Türk Şiirinde Gül Redifli Kasideler, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• İSEN, Mustafa (2001), Rumeli’de Türk Kültür ve Sanatını Besleyen Bir Kaynak Olarak Akıncılık, Haz. Azize Aktaş YASA, Zeynep ZAFER, Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Uluslararası Sempozyumu, Şumnu, 17-19 Mayıs 2000: Bildiriler, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 391-398.
• KAÇAR, Burhan (1994), Gevherî Dîvanı Metin Tahlili, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• KARABULUT, Halil (2021), Divan Şiirinde “Gam u Şâdî”, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• KARADENİZ, Mustafa Uğur (2021), “Görsel Bir İmaj ve Mekân Metaforunun Kaynağı Olarak Bahar”, Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14.1, 232-243. http://dx.doi.org/10.17218/hititsbd.957364
• KARAHAN, Abdülkadir (1954), “Fatih, Şair Avni”, İÜ Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 6.6, 1-38.
• KARAMAN, Gülay (2016), “Şairin Saklı Bahçesinin Şiire Yansımaları: Poetik Ve Estetik Açıdan Klasik Türk Şiirinde Hayal”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9.46, 123-132.
• KAYA, İ. Güven (2006), “Yahya Bey'in Kasidelerindeki Tarihî Gerçekler”, Osmanlı Araştırmaları, Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu’na Armağan-IV, 28, 53-75.
• KAZAN NAS, Şevkiye (2016), “Çaresizliğin Yankılanan Sesi: “Elimden Ne Gelir” Redifli Gazeller Üzerine Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36, 383-414. http://dx.doi.org/10.21497/sefad.285247
• KEKLİK, Murat ve TUNÇADAM, Özkan (2022), “Ahmet Paşa’nın Şiirlerinde ‘Bayram’”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 14-31. https://doi.org/10.20875/makusobed.1097086
• KEMİKLİ, Bilal (2005), “Azîz Mahmud Hüdâyî’nin Muhîti ve Himâyeciliği Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Ed. Hasan Kamil YILMAZ, Aziz Mahmud Hüdayi Uluslararası Sempozyum Bildiriler, 20-22 Mayıs 2005, Cilt 2, Üsküdar Belediyesi, İstanbul, 71-79.
• KEMİKLİ, Bilal (2006a), “Divan Şiirinde Sağlık”, Ed. Coşkun YILMAZ, Necdet YILMAZ, Osmanlılarda Sağlık (Health in the Ottomans) I, Biofarma, İstanbul, 299-319.
• KEMİKLİ, Bilal (2006b), “Şiir ve İktidar: Hükümdar Şair Kadı Burhaneddin Örneğinde Bir İnceleme”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri, 29 Eylül-01 Ekim 2005, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sivas, 234-246.
• KERMAN, Zeynep (2004), “Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Edebiyat Tarihini Yeniden Okurken”, Zeynep Korkmaz Armağanı Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 253-260. KIRKKILIÇ, Ahmet (1996), “Divan Edebiyatının Düşünce Temelleri Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (Eğitim, Kültür, Sanat, Akademi), 3, 248-283.
• KIZILTAŞ, Maşallah (2014), Besnili Lüzûmî Dîvânı (Tahlil-Transkripsiyonlu Metin-Dizin), Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
• KOÇ, Burak (2020), XVII. Yüzyıl Osmanlı Şairlerinin Divanlarında (Nâbî, Sâbit, Sâbir Pârsâ, Rehâyi, Kâmî) Osmanlı-Rus Savaşlarının Görünümü, Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• KOÇ, Burak (2021), “Savaşı Şiirden Okumak yahut Sözün Savaşını Vermek: Nâbi, Sâbit, Sâbir Pârsâ Örneği”, Ed. Burak YUVALI, Latif KARAGÖZ, Taha EĞRİ, Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-I (Bilim Tarihi – Edebiyat – Eğitim), İLEM, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli, 89-105.
• KOÇ, Burak (2023), “Savaş Düşüncesinin Bosnalı Alaaddin Sâbit Divânı’nda Somutlama ve Güzelleme Bağlamında Görünümü”, Journal of Balkan Studies, 3.1, 57-78. https://doi.org/10.51331/A030
• KOÇ, Murat (2015), “Tanpınar'ın Kaleminden Dede Efendi”, Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, 12, 117-137.
• KOÇ KESKİN, Neslihan (2010), “Mâşuk, Âşık ve Rakip Arasındaki Hiyerarşik İlişkiler”, Turkish Studies, 5.3, 400-420. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1428
• KOÇ KESKİN, Neslihan İlknur (2016), “Osmanlı Şiirinin Önemli Bir Görsel Kaynağı Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü”, Türkiyat Mecmuası, 26.2, 247-265.
• KONCU, Hanife (1998), Vâlî Dîvânı, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• KÖKSAL, M. Fatih (1996), “Klasik Edebiyatımızı İsimlendirme Meselesi”, Türklük Araştırmaları, 2, 209-223.
• KURNAZ, Cemal (2007). “Mevlit Bir Vuslat Şiiri Olarak Okunabilir mi?”, Ed. Mustafa KARA, Bilal KEMİKLİ, Süleyman Çelebi Ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, Osmangazi Belediyesi, Bursa, 106-114.
• KÜÇÜK, Sabahattin (2021), “Saray ve Sultan 1, Saray”, Littera Turca, 7.4, 1416-1426. http://dx.doi.org/10.20322/littera.978507
• KÜÇÜK, Sabahattin (2022), “(Klasik Türk Şiirinden Örneklerle) Saray ve Sultan 2, Sultan”, Littera Turca, 8.1, 193-202. https://doi.org/10.20322/littera. 1037270
• NARLI, Mehmet (2015), “Şiir ve Şehir (Osmanlı Şiirinden Cumhuriyet Şiirine)”, Ed. D. Mehmet Doğan, 3. Milletlerarası Şehir Tarihi Yazarları Kongresi (6-8 Mart 2015-Şanlıurfa), Türkiye Yazarlar Birliği, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, Şanlıurfa, 57-70.
• NAZİK, Sıtkı (2011), Ahmed Paşa’nın “Elimden Ne Gelir” Redifli İki Gazeli ve Divan Edebiyatında Çaresiz Âşık İmajı”, Turkish Studies, 6.3, 1679-1696. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2556
• NAZİK, Sıtkı (2012), “Bâki Divânı’nda Sevgilinin Otorite Sahibine Teşbihi”, Turkish Studies, 7.3, 1859-1883. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.3480
• NEMUTLU, Özlem (2017), “On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi’nde Edebiyat-İktidar İlişkisi”, Yeni Türk Edebiyatı, 16, 119-138.
• OĞUZTÜRK, Oğuzhan (2016), Hüseyin Celâl Bey Hüsn-i Yûsuf Tahlil-Transkripsiyonlu Metin-Dizin-Tıpkıbasım, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Bingöl.
• ONAY, Ebru (2013), 15. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Kasidelerde İdeal Hükümdar Portresi ve Hükümdarın Metaforik Sunumu, Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ÖZCAN, Tarık (2004), “Sultan Süleyman’dan Süleyman Efendiye İki Şiirin Metinler Arası İlişki Bağlamında Değerlendirilmesi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14.2, 129-138.
• ÖZDEMİR, Abdullah Tahir (2024), XVI. Yüzyıl Şu‘arâ Tezkirelerinde Mekânlar, Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Karabük.
• ÖZKAN, Ömer (2007), “Divan Edebiyatı ve Osmanlı Toplum Hayatı”, Muhafazakâr Düşünce, 4.13-14, 125-140. ÖZTÜRK, İsmail Yavuz (2021), “Türkçe Öğretmeni Adaylarının Eski Türk Edebiyatı Eğitimi Açısından Nef’î’nin “Derler” Redifli Gazeline Dayalı Bir Ders Süreci Tasarımı”, Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5.2, 248-262. http://dx.doi.org/10.48066/kusob.1024478
• ÖZTÜRK, Murat (2014a), “Divan Şairinin Nimet Ve İktidar Ekseninde Ulusları Ötekileştirmesi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 51, 63-88.
• ÖZTÜRK, Murat (2014b), “Klasik Türk Edebiyatında Can Verme Arzusu ve İntihar”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11.27, 33-51.
• PEKTAŞ, Mehmet (2010), “XIV. Yüzyıl Divan Şiirinde Şairin Sevgili Karşısındaki Konumu”, Turkish Studies, 5.3, 479-491. http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.1569
• PELVANOĞLU, Emrah (2006), Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Şiir Eleştirisinde Avrupa Merkezlilik, Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• SAYAK, Bülent (2016), “Nedim ve Orhan Veli Üzerine Karşılaştırmalı Bir Okuma -İfade Arayışı Üzerine Poetik Notlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9.42, 362-367.
• SOLAK, Ömer ve SANDIKÇI, Tuncay (2009), “Klasik Şiirde İmge ve Necati Beğ’in Divanında “Sevgili”nin İmgeleri”, Ed. Gencay ZAVOTÇU, 1. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009, “Ölümünün 500. Yılında Necati Beg Anısına”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Kocaeli, 671-686.
• SOLMAZ, Süleyman ve SAYGIN, Muhterem (2020), “Klasik Türk Şiirinde Onamatope (Yansıma) Sanatı”, Littera Turca, 6.1, 92-113. http://dx.doi.org/10.20322/littera.629571
• SÜPHANDAĞI, İsmail (2022), “Tanpınar ve Edebî Tenkit”, Ed. Prof. Dr. Emine UZUNALI, Assoc. Prof. Dr. Seyithan SEYDOSOGLU, 2. International Siirt Conference on Scientific Research Conference Proceedings Book, Siirt University, March 21-23, 2022, 21-22.
• SÜRELLİ, Abdulmuttalip (2007), XVIII. Yüzyıl Osmanlı Şiirinde Değişim ve Sünbülzâde Vehbî’nın Şevk-engîz’i, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ŞENER, Hasan (1995), Ak-şemseddin-zade Hamdullah Hamdi Divanı Tahlili (Cemiyet, İnsan ve Tabiat), Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2008), “Klâsik Edebiyatımıza Psikanalitik Yaklaşım Denemeleri -Açmazlar ve Zorunluluk-”, Edebiyat Otağı, 30.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2012), “Oedipus Kompleksi Bağlamında Divan Şiirinde Âşık-Maşûk-Rakîb İlişkisine Bakış”, Gazi Türkiyat, 11, 79-91.
• TAŞTAN, Erdoğan (2019), “Nedim’in Şiirlerinde ‘Vâsûht’ Tarzı Aşkın İzleri”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 445-459. http://dx.doi.org/10.29000/rumelide.618998
• TOPRAK, Muhbet (2006), Şeyhülislam Bahâyî Divanı Şerhi, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli. TÖRENEK, Mehmet (1993), “Ahmet Hamdi Tanpınar ve Divan Şiiri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 131-137.
• TURAN, Lokman (2008), “Türk Edebiyatında Şiir Yazma Sebepleri ve Edirneli Örfî Mahmud Ağa Divanı’ndaki On İki Gazelin Yazılma Sebepleri Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12.2, 367-395.
• TURAN, Selami (2005), “Müzeyyel Gazelde Gül”, Haz. Bilal KEMİKLİ, Selami TURAN, Gül Kitabı, Gül Kültürü Üzerine İncelemeler, Isparta Belediyesi, Isparta, 121-129.
• TÜRKMEN, Fikret (2005), “Osmanlı Dönemindeki Önemli Olayların Âşık Şiirindeki Akisleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 5.2, 293-298.
• UÇAN EKE, Nagehan (2015), “Muhibbî Dilinden Kanûnî Sultan Süleyman’ın Adalet Anlayışı”, Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 145-169. http://dx.doi.org/10.17133/tba.73087
• UĞUR, Fatih (2023), “Ahmed Paşa’nın “Güneş” Redifli Kasidesinde Güneş-Hükümdar Sembolünün Mitolojik Yönleri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 38, 173-197. https://doi.org/10.20427/ turkiyat.1229758
• ULUDAĞ, Erdoğan (1992), Şeyhülislâm Bahâyî Divânı (İnceleme-Karşılaştırmalı Metin), Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• UYAN, Ömer (2022), Şeyhülislam Yahya Divanı’ndaki İnşa (Emir, İstifham, Temenni, Nida) İfadelerinin Belagat İlmine Göre İncelenmesi, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• ÜMÜTLÜ, Selim (2020), “Walter Andrews’in Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı Adlı Eseri Çerçevesinde Bâkî’nin Hazân Gazeli’ne Bir Bakış”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3.2, 174-183. https://doi.org/10.47948/efad.784996
• ÜZGÖR, Tahir (1997a), “Fuzuli’ye ve Gül Kasidesi’ne Dair”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Mehmet Akalın Armağanı, 8, 555-576.
• ÜZGÖR, Tahir (1997b), “Fuzuli’yi Anlamak”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 3, 87-101.
• VARIŞOĞLU, M. Celal (2011), “Nedim’in Şiirlerinde Otoritenin Merkezi Olarak İstanbul”, Haz. Suzan GÜR, 7. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi, Türk ve Dünya Kültüründe İstanbul, Bildiriler III, Edebiyat ve Folklorda İstanbul, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 693-703.
• YAĞAR, Ali Sait (2023), “Klâsik Türk Şiirinin Sevgili Tipi Etrafındaki Görüş, Tartışma ve Eleştiriler Üzerine Bir Değerlendirme”, Edebî Eleştiri Dergisi, 7.1, 46-58. https://doi.org/10.31465/eeder.1197359
• YAVUZ, Hilmi (2011), “İslam Medeniyeti Üzerine Notlar”, Birey ve Toplum, 1.1, 9-17.
• YAVUZ, Hilmi (2014), “Saray Üzerine Bir Deneme”, Milli Saraylar, 12, 17-19.
• YAZAR, İlyas. ve USLU, Esra (2015), “Divan Şairinin Padişah Algısı”, Turkish Studies, 10.8, 2205-2230. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8006
• YEKBAŞ, Hakan (2015), “Malatyalı Necâtî ve Şehir Methiyeleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 15, 377-401. https://doi.org/10.15247/dev.245
• YILDIZ, Enes (2019), “XVI. Yüzyıl Dîvân Şairi Defterî ve Dîvânı”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (Prof. Dr. Muhammed Nur DOĞAN Armağan Sayısı), 2.1, 527-555.
• TANPINAR, A. H. (1988), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi.

Toplam 113 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Kaynak Göster

Download or read online: Click here