Kanûnî Sultan Süleyman’ın sadrazamlarından Ayas Paşa için yaptırılmıştır. 22 Ramazan 942 (15 Mart 1536) tarihinde sadârete getirilen Ayas Paşa bu mevkide iken 26 Safer 946’da (13 Temmuz 1539) veba salgınında ölünce, Sâî Mustafa Çelebi tarafından belirtildiğine göre, Eyüp’teki türbesinin yapımı Lutfi Paşa’nın tavsiyesiyle, o vakte kadar tanınmayan Mimar Sinan’a ısmarlanmıştır. Fakat Mimar Sinan’ın bilinen eserlerini sayan tezkirelerde bu türbenin adı yoktur. Sadrazam Ayas Paşa’nın, 1559’da idam edilen Bağdat ve Âmid Beylerbeyi Ayas Paşa ile karıştırılmasından dolayı bu yanlışlığın doğduğu ileri sürülmüştür. Türbe çok harap durumda iken yakın tarihlerde büyük ölçüde tamir görerek kurtarılmıştır.
Ayas Paşa Türbesi, dört mermer sütuna oturan kesme taştan dört sivri kemerin taşıdığı kubbeden ibaret bir açık türbedir. Kubbenin altında yüksek bir mermer sanduka bulunur. Bunun baş şâhidesi mihrap biçiminde işlenmiş, ayak taşı ise düz olup üzerlerinde güzel bir hatla kabrin paşaya ait olduğunu belirten Arapça bir ibare vardır. Ayak şâhidesinde ise türbenin sahibinin adı ve ölüm tarihi yer almaktadır.
Ayas Paşa Türbesi mimarisi bakımından fazla dikkat çekici bir eser olmamakla beraber, Mimar Sinan’ın ilk eseri olduğu söylentisi ona İstanbul’un içindeki tarihî yapılar arasında özel bir yer sağlamıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-cevâmi‘, I, 296.
Sâî, Tezkiretü’l-bünyân, İstanbul 1315, s. 26.
Aptullah Kuran, Mimar Sinan, İstanbul 1986, s. 21.
Tacettin Topaç, “Ayaspaşa Türbesi”, İst.A, III, 1488-1489.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 4. cildinde, 204-205 numaralı sayfalarda yer almıştır.