Ayet Abdülaziz Goca. Haydar Tilbe’nin Mahzenü’l esrâr mesnevisi (önsöz, giriş, metin ve tercüme, dizin). Doktora tezi (2000)

Ayet Abdülaziz Goca. Haydar Tilbe’nin Mahzenü’l esrâr mesnevisi (önsöz, giriş, metin ve tercüme, dizin). Doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000, XXXVII+242 s.

Önsöz

Üzerinde doktora çalışması yaptığım eser, Mir Haydar Tilbe (Haydar Meczub, Haydar Hârizmi, Haydar Türki-Güy)’nin Mahzenü’i-esrâr adlı mesnevisinin Şeyh-zâde Abdürrezzak Bahşı tarafından üstte Uygur ve altta Arap harfleri ile olmak üzere İstanbul’da istinsah ettiği nüshasıdır.

İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya bölümü, No 4757’de kayıtlı olan ve üstte Uygur altta da Arap harfleri ile yazılan bir mecmua, Edib Ahmed’in Atfebetü’i-hakayık’ının B nüshasını, Mir Haydar Tilbe’nin Mahzenü’l-esrâr’ını, Lutfi’nin dokuz ve Sekkâki’nin üç gazelini ihtiva eder.

Edib Ahmed’in Atebetü”i-hakayık’ı Reşid Rahmeti Arat tarafından, Lutfi ile Sekkâki’nin gazelleri de Osman Fikri Sertkaya tarafından daha önce yayımlanmıştı.

Arkadaşım Ayşe Gül Sertkaya ile bana Şeyh-zâde Abdürrezzak Bahşı ve istinsah ettiği Mahzenü’l-esrâr adlı mesnevi üzerinde bir çalışma yapılmadığını söyleyen Doktora danışmanımız Osman Fikri Sertkaya’nın teklifi üzerine ben “Mir Haydar Tilbe’nin Mahzenü’l-esrâr adlı mesnevisi’ni, Ayşe Gül Sertkaya ise ‘Şeyh-zâde Abdürrezzâk Bahşı, hayatı ve eserleri” konusunu aldık.

Doktora çalışmam, Önsöz, Bibliyografya, Giriş, Mesnevide adı geçen şahıslar, Metin ve Tercüme ve Dizin bölümlerinden ibarettir.

Giriş bölümü: Mahzenü’i-esrâr hakkında, Haydar Tilbe’nin (Hayatı, Mahzenü’l-esrâr ‘ın nüshaları, Mahzenü’l-esrâr üzerindeki çalışmalar, Şeyh-zâde Abdürrezzâk Bahşı, Mahzenü’l-esrâr’ın içindekiler, Mahzenü’l-esrâr ‘ın dil özellikleri ve kelime kadrosu konularında bilgi verilmektedir.

İkinci bölümde “Mesnevide adı geçen şahıslar” hakkında bilgi verilmektedir.

Metnin transkripsiyonu, tercümesi ve açıklama notları bölümü: Üstte Uygur altta da Arap harfleri ile yazılan metnin, imlâ problemleri yaratmaması için Uygur harfli satırları transkripsiyonlamadım. Metin olarak transkripsiyonunu verdiğim satırlar Arap harfleri ile yazılan Çağatayca metindir. Metnin tercümesini ise her beytin altında verdim.

Mahzenü’l-esrâr adlı bu eser, anlaşılması oldukça zor olan felsefi bir eserdir. Şâir bazı beyitlerde söz oyunu yaptığı için metni anlamak daha da zorlaşmıştır. Bu bakımdan eser adı gibi sırlarla dolu bir mahzendir. Metni tercüme ederken birçok zorlukla karşılaştım ve bazı beyitleri kelime kelime tercüme etmek zorunda kaldım. Üstelik istinsahtaki bazı yanlışlar ve düzeltmeler anlaşılması güç olan mesneviyi daha da zorlaştırmıştır. Ancak metnin çift alfabe ile istinsah edilmesi ve yabancı kelimelerin Türkçe imlâya göre yazılması kelimelerin fonetiğinin tespitinde kolaylık sağlamıştır.

Dizin bölümü: Metinde geçen kelimelerin dizini verilmiştir.

Doktora tezimi hazırlarken, Danışman hocam Sayın Prof. Dr. Osman Fikri Sertkaya’dan çok yardım ve destek gördüm. Kendisine çok teşekkür borçluyum. Metnin tercümesi konusunda Sayın hocam Prof. Dr. Kemal Eraslan’ın da çok yardımlarını gördüm. Kendisine çok teşekkür ederim. Ayrıca bana her zaman manevi destek veren ve sorduğum konularda beni aydınlatan arkadaşım Dr. Ayşegül Sertkaya’ya da burada çok teşekkür ederim.