“Âyin okuyan” mânasında Farsça bir kelimedir. Mevleviyye tarikatının toplu zikri olan semâ sırasında âyîn-i şerif okuyanların her biri bu adla anılmaktadır. Âyinhanlar, semâhânenin nisbeten yüksekçe bir yeri olan ve mutrip (veya mutriphâne) denilen yerde sazlarla beraber oturur ve âyin okurlar. Buna “mutribe çıkmak” da denir. Mevlevîlik dışındaki diğer tarikatlarda “zâkir”, Arabistan’daki tekkelerde “münşid” adını alan âyinhanlara Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî zamanında “gûyende” veya “kavvâl” denirdi. Semâ esnasında okunacak eserler, önce kudümzenbaşının idaresinde kudüm ve halîlenin de iştirakiyle âyinhanlar tarafından meşkedilir, iyice öğrenildikten sonra mukabele günü adı da verilen âyin günlerinde son olarak semâdan evvel neyzenlerin de katılmasıyla genel prova mahiyetinde tekrar edilirdi.
BİBLİYOGRAFYA
Eflâkî, Menâkıbü’l-ʿârifîn (nşr. Tahsin Yazıcı), Ankara 1976-80, I, 99, 173, 175, 182, 222; II, 588, 593, 794, 823.
Pakalın, I, 125.
Ezgi, Türk Musikisi, III, 85, 101-102.
Abdülbâki Gölpınarlı, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul 1983, s. 370, 464.
Halil Can, “Mevlevî Âyini”, Hz. Mevlanâ ve Mevlevî Âyinleri, İstanbul 1969, s. 21, 25.
Efdalüddin, “Ayin-i Şerif”, İTA, I, 675.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 4. cildinde, 252-253 numaralı sayfalarda yer almıştır.