Aykut Kar. Şah I. Abbas Dönemi (1587-1629) bilim faaliyetleri. Doktora tezi (2022)

Aykut Kar. Şah I. Abbas Dönemi (1587-1629) bilim faaliyetleri. Doktora tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022, X+147 s.

Özet

Safevî Devleti’nin tarihi incelendiğinde önemli bir dönüm noktası olarak görülen Şâh I. Abbâs döneminde (1587-1629) kurumların merkezîleştiği ve Avrupalı devletlerle temasının arttığı bir dönem olarak iz bırakmıştır. Şâh Tahmasb dönemi itibarıyla İsnâaşeriyye Şiîliği’ni halka tanıtmak amacıyla ülkeye gelmeye başlayan Cebel-i ‘Âmil âlimleri, Şâh I. Abbâs döneminde ise düzenli bir göç hareketi haline geldi. Yaşanan siyasî gelişmeler ile birlikte devletin kurulduğu ilk zamanlardan itibaren resmî kademelerde görev yapan Kızılbaşların yetkilerini ellerinden alan Şâh I. Abbâs, onların yerine Cebel-i ‘Âmil âlimlerini atadı. Böylelikle kendine bağlı güçlü bir iktidar çevresi oluşturarak gücünü daha da arttırdı. Düzenli bir göç hareketi ile ülkeye gelen bu âlimler tarafından Arapça’dan Farsça’ya yapılan tercümeler, yeni düşüncelerin ülkeye girmesini sağlarken bilimsel bir aydınlanmayı da beraberinde getirdi. Yaşanan bu gelişmeler Safevî ülkesinde kurumsal medreselerin kurulmasına ve âlimlerin çevre ülkeleri etkileyecek bilimsel çalışmalar yapmasına olanak sağladı. İç ve dış isyanların arttığı ve merkezî otoritenin bozulduğu bir dönemde tahta çıkan Şâh I. Abbâs (1587-1629) tekrardan Safevî Devleti’nin temelini kurarak güçlendirdi. Çalışmada Cebel-i ‘Âmil âlimlerinin ülkeye gelişleriyle birlikte meydana gelen aydınlanmanın, Safevî ülkesine kattığı eğitim faaliyetleri ile meydana gelen bilimsel etkilerin açıklanarak ortaya çıkarılmasına çalışılacaktır.

Abstract

When the history of the Safavid State is examined, it has left its mark as a period in which the institutions of the Shah Abbas I (1587-1629), which was seen as an important turning point, were centralized and the contact with the European states increased. Jabal ‘Amil scholars, who started to come to the country in order to introduce Isnaashariyyah Shiism to the public as of the Shah Tahmas period, became a regular migration movement during the Shah Abbas I period. With the political developments that has occured, Shah Abbas I, who took the authority of the Kızılbaş who had been working in official positions since the first times of the establishment of the state, appointed the scholars of Jabal ‘Amil in their place. Thus, he increased his power by creating a strong power circle attached to him. The translations made from Arabic to Persian by these scholars, who came to the country with a regular migration movement, brought new ideas to the country and brought scientific enlightenment. These developments enabled the establishment of institutional madrasas in the Safavid State and the scholars to carry out scientific studies that would affect the surrounding countries. Shah Abbas I, who ascended the throne at a time when internal and external revolts increased and the central authority deteriorated, re-established the foundation of the Safavid State and strengthened it. In this thesis, it will be tried to reveal the scientific effects of the enlightenment that occurred with the arrival of the scholars of Jabal ‘Amil to the state and the scientific effects that occurred with the educational activities he contributed to the Safavid State.