AYNÎ, Karamanlı

Doğum ve ölüm tarihleri belli değildir. Hayatı hakkında eserinden öğrenilenler dışında bilgi yoktur. Tezkirelerde de adına rastlanmayan Aynî, divanındaki şiirlerden anlaşıldığına göre, XV. yüzyılın ikinci yarısında Karaman (Konya) bölgesinde yaşamış, son Karaman beyi Kāsım’ın (1474-1483) ve onun saltanat mücadelesinde desteklediği Karaman Valisi Cem Sultan’ın (ö. 1495) yakın çevresinde bulunmuş bir şairdir. Fâtih’in şehzadeleri arasındaki saltanat mücadelesinde Cem Sultan taraftarları arasında yer alan şairin Kastamonu ve Karaman valiliği sırasında da Cem’in yanında bulunduğu anlaşılmaktadır. Cem’in Anadolu’dan ayrılmasından sonra bu ayrılığın acılarını dile getiren şiirler yazan Aynî’nin, şehzadenin ölümünden bahseden hiçbir şiirinin bulunmayışı, kendisinin Cem Sultan’dan önce öldüğünü göstermektedir. Divanında en son 1490 tarihli bir şiirin mevcudiyeti dikkate alındığında onun 1490-1494 yılları arasında ölmüş olduğu söylenebilir.

Câmiu’n-nezâir’de İstanbul’un fethiyle ilgili bir şiiri ve birkaç gazeli bulunan Aynî’den ilk defa bahseden Sadettin Nüzhet, Türk Şairleri’nde iki şiirini de yayımlamıştır (II, 608). Daha sonra Edip Âli Bakı, Mevlânâ Müzesi Kitaplığı’nda (nr. 2425) bulunan divanını, şairin hayatı ve sanatı hakkında kısa bir incelemeyle birlikte neşretmiştir (Ankara 1949). Edip Âli’nin, kaynağını belirtmeden, onu Türkistan’ın Türmüz (Tirmiz) kasabasında doğmuş ve İstanbul’un fethinden sonra Anadolu’ya gelmiş olarak göstermesi mesnetsiz bir tahmin olarak kabul edilmelidir. Yine burada Aynî’yi “en ileri divan şairi” şeklinde tanıtması ve devrinin Şeyhî, Ahmedî, Necâtî, Bursalı Ahmed Paşa gibi büyük şairlerinden etkilenmediğini söylemesi de doğru değildir. Nitekim Vasfi Mahir Kocatürk de bu hükmün yanlışlığına işaret ederek, “Bilgili, devrine göre yer yer kuvvetli bir şair olmakla beraber XV. yüzyıl divan şiirinin büyük şairleri arasında sayılacak bir şahsiyet değildir” demektedir. Aynî, yukarıda adı geçen şairlerin çok gerisinde ve gerçekte onlardan etkilenmiş bir şairdir.

BİBLİYOGRAFYA

Eğridirli Hacı Kemal, Câmiu’n-nezâir, Beyazıt Devlet Ktp., nr. 578.

Ergun, Türk Şairleri, II, 607-608.

Edip Âli Bakı, XV. Yüzyıl Konya Karaman Şairlerinden Aynî, Ankara 1949.

Kocatürk, Türk Edebiyatı Tarihi, s. 235.