BAKIYYE b. VELÎD

Tebeu’t-tâbiînden olan Bakıyye kendi ifadesine göre 110’da (728) doğdu. Yetişme çağı hakkında bilgi bulunmamaktadır. Muhammed b. Ziyâd el-Elhânî, Temmâm b. Necîh, Şu‘be b. Haccâc, Dahhâk, Yezîd b. Hârûn gibi birçok âlimden hadis rivayet etti. Kendisinden hocaları İbn Cüreyc, Evzâî, Şu‘be b. Haccâc, Abdullah b. Mübârek’ten başka İsmâil b. Ayyâş, Hammâd b. Zeyd, Vekî‘ b. Cerrâh gibi birçok muhaddis hadis almıştır.

Bağdat’a giderek hadis rivayet eden Bakıyye, adı üzerinde çok söz söylenen bir muhaddistir. Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ’da ona hadis hâfızları arasında yer veren Zehebî, Mîzânü’l-iʿtidâl’de hakkında bütün söylenenleri ve münker kabul edilen rivayetlerini sıralamıştır. Abdullah b. Mübârek onun adları bilinen şeyhleri künyeleriyle, künyeleriyle mâruf râvileri de isimleriyle zikretmek suretiyle hadisçileri yorduğunu, sadûk bir kişi olmasına rağmen her önüne gelenden rivayette bulunduğunu belirtir. Hüccet kabul edilmemesinin en önemli sebebi, zayıf râvilerden duyduklarını kendileriyle görüştüğü sika râvilerden duymuş gibi tedlîs yaparak nakletmesidir.

Yanlış okuma sebebiyle Ebû Yuhmid yerine Ebû Muhammed diye de künyelendiğine işaret edilen Bakıyye’nin geniş bilgisine, zeki ve zarif kişiliğine rağmen tedlîs kusuru yüzünden Buhârî bir rivayetini mütâbi‘ (“Eẕân”, 65), Müslim de bir hadisini şâhid olarak (“Nikâḥ”, 101) zikretmişlerdir. İbn Huzeyme onun rivayet ettiği hadislerin delil olarak kullanılamayacağını söylemiştir.

Sika râvilerden rivayet ettiği bilinen hadislerine güvenilebileceği, zayıf ve tanınmayan kişilerden rivayet ettiklerine ise itibar edilemeyeceği, âlimlerin Bakıyye hakkındaki ortak görüşüdür.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VII, 469.

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, II, 434-436.

İbn Adî, el-Kâmil, II, 504-511.

Hatîb, Târîḫu Baġdâd, VII, 123-127.

Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, Beyrut 1403-1405/1983-85, IV, 192-200.

Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, I, 289-290.

a.mlf., Mîzânü’l-iʿtidâl, I, 331-339.

a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, VIII, 518-534.

İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, I, 473-478.