BARTLETT, William Henry

26 Mart 1809’da Kentish Town’da dünyaya geldi. Manzara ressamı olarak yetişen Bartlett ilk resimlerini 1831-1833 yıllarında Londra’da Kraliyet Akademisi’nde sergiledi. J. Britton’un Picturesque Antiquities of English Cities adlı kitabı için desen çizmesi üzerine sevilen ve eserleri aranılan bir kitap ressamı olarak tanındı. Bu sebeple kendisinden Doğu ülkeleriyle Amerika hakkında yazılan bazı kitapları resimlendirmesi istendiği için altısı Yakındoğu’da olmak üzere birçok seyahat yaptı. Gerek Yakındoğu’da gerekse Amerika’da çizdiği resimler çelik gravür halinde hakkedilerek bu ülkelere dair kitaplarda yayımlandı. Metnini J. Carne’ın yazdığı Syria, the Holy Land, Asia Minor… (London 1836) adlı kitabın resimlerini de W. Purser ile birlikte hazırladı. Daha sonra aynı kitabın birkaç levhası Sacred Places. A series of ten Views in the Holy Land başlığı ile yirmi dört sayfalık bir metinle birlikte Londra’da tekrar basılmıştır. Amerika ile ilgili resimleri H. A. Payne tarafından hakkedilerek N. B. Willis’in bu ülkeye dair kitabında yayımlandı (Almancası Das Malerische und romantische Nordamerika, trc. Süsemihl, Leipzig 1840). Bartlett başka ressamlarla birlikte G. N. Wright’in The Rhine, Italy and Greece adlı kitabını da resimlemiştir. Bartlett’in kaleminden çıkan pek çok resim çelik gravür tekniğinde işlenerek kendi imzası ile basılan şu eserlerde bulunmaktadır: Walks about the City and Environs of Jerusalem (1844); Forty Days in the Desert on the Track of the Israelites or A Journey from Cairo to Mount Sinai and Petra (1846); The Nile Boat (1849); The Overland Route (1850); Footsteps of Our Lord (1851); Pictures from Sicily (1852); The Pilgrim Fathers (1853).

Bartlett’in Türkiye’deki şöhreti, metni Miss Julia Pardoe tarafından yazılan İstanbul hakkındaki kitabın resimlerinden dolayıdır. Bartlett 1835’te İstanbul’a gelerek bu resimleri yerinde hazırlamıştı. Kitap 1839’da Londra’da The Beauties of the Bosphorus adıyla yayımlanmış ve başka dillere de çevrilmiştir. Çok beğenilen ve resimleri sonraki yayımlarda devamlı iktibas edilen bu 184 sayfalık ve bazan iki cilt halinde rastlanan kitabın içinde Bartlett’in seksen yedi levha halinde çeliğe hakkedilerek basılmış gravürleri bulunmaktadır. Bu gravürler gerek bazı binaların XIX. yüzyılın başlarındaki durumlarını, gerekse İstanbul’un manzarasını ve halkını göstermesi bakımından bugün belge olarak kullanılmaktadır. Bunların bazılarındaki küçük nisbet bozukluklarının ressamın mı yoksa hakkâkin mi hatası olduğu anlaşılamamaktadır. Gerçeği oldukça iyi aksettiren bu romantik resimlerin artık çok değişmiş manzaraların eski görüntülerini ebedîleştirdikleri söylenebilir. Bartlett’in Miss Pardoe’nun kitabını süsleyen seksen yedi resmi değişik hakkâkler tarafından işlendiklerinden aralarında kalite farkları olmuştur. J. Carter, J. C. Varall, H. Griffiths, J. Brandard, J. C. Bentley, W. Wallis, G. Richardson, S. Fisher, B. Adlard, J. T. Willmore, J. Conser, S. Bradshaw adlarındaki hakkâkler herhalde İstanbul’u görmediklerinden Bartlett’in orijinal resimlerini bazı değişikliklerle işlemişlerdir. Halbuki Bartlett’in İstanbul’u iyi dolaştığı ve rahat çalıştığı, Topkapı Sarayı avlularından yaptığı resimlerden anlaşılmaktadır.

Bartlett Malta’dan Marsilya’ya giderken 13 Eylül 1854’te gemide ölmüştür.

BİBLİYOGRAFYA

W. Beattie, Brief Memoir of the Late W. H. Bartlett, London 1855.

U. Thieme – F. Becker, Künstlerlexikon, Leipzig 1908 ⟶ Zwickau 1957, II, 554.

H. Bowen, Contributions to Turkish Studies, London 1945, s. 38.

M. E. Earl, William Henry Bartlett and his Imitators, New York 1966.

A. M. Ross, William Henry Bartlett, Artist, Author and Traveller, Toronto-Buffalo 1973.

E. Barteaux, “W. H. Bartlett of ‘Bartlett’ Prints”, Dalhousie Review, XXIV, London 1945, s. 424-437.

ABr., III, 363.