BAUSANI, Alessandro

Bütün tahsil hayatını doğduğu Roma’da yaptıktan sonra 1943 yılında Farsça’nın nahvi üzerine hazırladığı bir tezle buradaki üniversitenin şarkiyat kısmından mezun oldu. 1956’ya kadar çeşitli kadrolarda İran dili ve edebiyatı dersleri okuttuktan başka dinler tarihi kürsüsü için İslâm dini üzerine dersler verdi, seminerler yürüttü. 1956 yılında Napoli Üniversitesi’nde, on beş yıl sonra da Roma Üniversitesi’nde Farsça kürsüsü profesörlüğüne tayin edildi. Ülkesinde ve çeşitli İslâm ülkelerinde çalışmaları çok takdir edildiği için önemli ilmî kurumlara üye seçildi ve ayrıca 1957 yılında Pakistan’ın “Sitâre-i İmtiyâz” nişanını aldı. Farsça’nın bütün tarihî safhalarına vâkıf olmasının yanında Urdu ve Malezya dillerini de konferans verebilecek derecede konuşmaktaydı. Türkçe bilmekle beraber bu dille çok az meşgul olmuştur. Bâbî-Bahâî konuları üzerinde uzman, hatta hayranları tarafından şeyh kabul edilmektedir.

Eserleri. Bausani’nin eserleri üç bölümde toplanabilir. 1. Kur’an Tercümesi. Il Corano. Traduzione, Introduzione, note (Kuran. Tercüme, giriş, notlar). 1955’te Floransa’da yayımlanan eser 779 sayfadır. 1978 yılında yeniden gözden geçirilmiş bir baskısı daha yapıldı. Eser bu alandaki en iyi çalışmalardan biri sayılmaktadır. 2. İslâm ve İran Tarihi. 1951 yılında F. M. Pareja ile birlikte Islamologia adlı bir kılavuz (Roma’da yayımlanan bu eserin Fransızca’sı da 1957, 1963 yıllarında Beyrut’ta yayımlanmıştır) ve İslâm tarihinin ilk devirlerinden başlayarak genelde İran’ı esas alan makale ve kitaplar hazırladı. Bunlardan en son olarak L’impero bizantino e l’Islamismo (Torino 1981) adlı kitabın 269-370. sayfaları arasındaki “La civilta musulmana da Maometto (570-632) alla fine del califfato abbaside (1258)” kısmı ile 371-508. sayfaları arasındaki “La Persia dalla conquista islamica ad oggi” kısımlarını kaleme aldı. Torino’daki UTET adlı yayınevi büyük bir tarih külliyatı tasarladığı zaman İran kısmını Bausani’ye havale etti. 1962’de kaleme aldığı I Persiani adlı eseri 1965’te Almanca’ya, 1971’de de İngilizce’ye çevrildi. İran, Pakistan, Endonezya ve Malezya’nın edebiyat tarihlerini ülkesinde tek başına hazırladı. 3. Türk Dünyası. a) Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî üzerine 1953’te başladığı çalışmalarına çeşitli makale ve kongre tebliğleriyle devam ettikten sonra Gialâl ad-Dîn Rumî, Poesia mistiche introduzione, traduzione, antologia e note di A. B. (Milano 1980) adlı eserini hazırladı. Senâî’nin kozmogonisi üzerinde durup Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Dante Alighieri öncesi devirlerde âhiret kavramının gelişimini inceledi. b) Türk dünyası üzerindeki çalışmalarının, Müstecip Ülküsal’ın Dobruca ve Türkler adlı kitabı hakkında yazdığı uzun bir tanıtma makalesinden sonra (Oriente Moderno, XXI [1941], s. 145-150) bir suskunluk dönemi içine girdiği görüldü. Pîrî Reis’in Kitâb-ı Bahriyye’sinde İtalya kıyılarına ait bilgileri İtalyanca’ya tercüme ettikten başka açıklamalar da yaptı. Bu konuda 1979 yılında başlattığı çalışması, “Venezia e l’Adriatico in un portolano turco”, Venezia e l’Oriente (Firenze 1987, s. 339-352) adlı makalesiyle altıya ulaşmış olup Pîrî Reis’le ilgili makale ve incelemeleri Venedik Üniversitesi tarafından bir kitap halinde neşredilmiştir (L’Italia nel Kitab-ı Bahriye di Piri Reis, Venezia 1990). İlim tarihi üzerinde de çalışan Bausani astronomi, astroloji ve İhvânü’s-safâ ve hullânü’l-vefâ (les Freres de la joie) konularını da işledi.

Roma Üniversitesi Bausani için bir armağan hazırlamışsa da henüz yayımlanmamıştır.

BİBLİYOGRAFYA

A. M. Piemontese, “Cinquant’anni di persianologia”, Gli studi sul Vicino Oriente in Italia dal 1921 al 1970, Roma 1971, II, 350-352 ve gönderme yapılan notlar.

Biografie e Bibliografie degli Accademici Lincei (nşr. Accademia Nazionale die Lincei), Roma 1976, s. 719-722.

Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriḳūn, Kahire 1980, I, 456 vd.

A. Ventura, “Bibliografia degli Scritti di Alessandro Bausani”, La Bisaccia dello Sheikh Omaggio ad Alessandro Bausani islamista nel sessantesimo compleanno, Venezia 1981, s. 7-16.

Haşmet Muayyed, “Alessandro Bâusanî”, Râhnümâ-yi Kitâb, VI, Tahran 1342 hş./1963, s. 504-514, 647-660.

Alberto Ventura, “Alessandro Bausani Islamista (1921-1988) Ricordo nel primo anniversario della, Morte”, Islam Storia e Civiltà, sy. 26 (1989), s. 5-7.