BAYRAKTAREVİÇ, Fehim

14 Kasım 1889’da Saraybosna’da dünyaya geldi. Orta öğrenimini burada yaptıktan sonra 1911-1917 yıllarında Viyana Üniversitesi’nde Doğu (Arap, Fars ve Türk) ve Slav dilleri üzerine yüksek öğrenim gördü. 1918’de doktorasını verdikten sonra 1922 yılına kadar aralıklı olarak Saraybosna’da lise öğretmenliği yaptı. 1922-1924 yıllarında Cezayir Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde ihtisasını tamamladı. 18 Şubat 1925’te Belgrad Üniversitesi Felsefe Fakültesi Dünya Edebiyatı Kürsüsü’ne doçent olarak tayin edildi; ertesi yıl burada Doğu Dilleri Kürsüsü’nü kurdu. 25 Mart 1930’da aynı kürsüde profesörlüğe yükseldi. 24 Ağustos 1939’da ordinaryüs profesör oldu. 1960 yılında emekli oluncaya kadar Doğu Dilleri Kürsüsü’nde görev yaptı. Emekli olduktan sonra da sekiz yıl kadar sözleşmeli olarak aynı görevi sürdürdü. 22 Şubat 1970’te öldü.

Yayın hayatına çok genç yaşta, Saraybosna’da çıkan Behar dergisinde neşredilen bazı Boşnak halk türküleri ve hikâyelerini tercüme ederek girdi. 1904-1908 yılları arasında aynı dergide bu çeşit yazılarıyla şiirleri ve Almanca’dan bazı tercümeleri çıktı. 1911-1914 yıllarında da Gajret dergisinde şiirler ve tercümelerden başka İslâmiyet ve İslâmiyet’in yayılışına dair telif ve tercüme yazıları basıldı. İlk ilmî yayını, doktora tezi olan Ebû Kebîr el-Hüzelî’nin Lâmiyye’si (“La Lāmiyya d’Abū Kabīr al-Hudalī”, JA, CCIII, Paris 1923, s. 59-115) hakkındadır. Sonraları Hüzelî’nin divanını da Sükkerî’nin şerhiyle birlikte Fransızca’ya çevirerek yayımlamıştır (“Le Diwan d’Abū Kabīr al Hudalī”, JA, CCXI, Paris 1927, s. 1-94).

Çeşitli dillerde şarkiyat ve Türkoloji’ye dair basılmış araştırmaların tenkitli tanıtmalarını yapmaya büyük önem veren Fehim Bayraktareviç’in Türk edebiyatıyla ilgili olarak şu çalışmaları yayımlanmıştır: “Srpska pesma o Muhamedova rodjenju” ([Sırpça mevlid], Glasnik Skopskog Naučnog Društva, III, Skopje-Üsküp 1927, s. 189-202); “Nasredin-Hodžin problem” ([Nasreddin Hoca problemi], Prilozi za Književnost, Jezik, Istoriju i Folklor, XIV, Beograd 1934, s. 81-152); “O našim mevludima i o mevludu nopšte” ([Sırpça mevlid ve genellikle mevlid hakkında], a.e., XVII, Beograd 1937, s. 1-37); “Jedna turska pesma koja je ušla u sretsku knjizevnost” ([Mesîhî’nin Bahâriyye’si], Letopis Matice Srpske, Novisad 1955, s. 142-147).

Bayraktareviç Osmanlı devri Türk tarihiyle ilgili olarak da şu yayınları yapmıştır: “Hrişçanstvo i Islam pod Sultanima” ([Sultanların idaresinde Hıristiyanlık ve İslâmiyet], Srpski Knjizevni Glasnik, XXXII, Beograd 1931, s. 556-561, 641-649); “Jedna beyruldija o Prvom srpskom ustanku” ([Birinci Sırp ayaklanması hakkında bir buyrultu], Glasnik Skopskog Naučnog Društva, XI, Skopje-Üsküp 1931, s. 145-157); “Esterhazijevi Turski Spisi o Jugoslaviji, naročito o Bačkoj” ([Yugoslavya, bilhassa Baçka bölgesi hakkında Esterhazy’nin Türk belgeleri], Glasnik İstoriskog društva u Novom Sadu, V, Novisad 1932, s. 342-357); “Turski dokumenti manastira sv. Trojice kod plevalja ([Taşlıca yakınındaki manastırda Türkçe belgeler], Spomenik, LXXIX, Sarajevo 1935, s. 25-85); “Türk-Yugoslav Kültür Münasebetleri” (Fransızca ve Türkçe, II. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, İstanbul 1937); “Kako su Turci Zvali Beograd” ([Türkler Belgrad’ı nasıl adlandırmışlardı], Istoriski časopis, III, Beograd 1951-52, s. 209-225); “Turski spomenici u Ohridu” ([Ohri’de Türk eserleri], Prilozi za Orijentalnu Filologiju…, V, Sarajevo 1955, s. 111-135); “Glavni Carigradski arhiv i ispisi iz njega” ([İstanbul’da Başbakanlık Arşivi ve muhtevasından özetler], a.e., VI-VII, Sarajevo 1956-57, s. 283-299); “Goethes Interesse für Nasreddin Chodsha” ([Goethe’nin Nasreddin Hoca ilgisi], Jean Deny Armağanı, Ankara 1958, s. 31-37); Osnovi turske gramatike (Türk gramerinin esasları, Beograd 1962); “Das türkisch-islamische Kulturerbe bei den Jugoslaven” ([Yugoslavya’da Türk-İslâm mirası], Németh Armağanı, Ankara 1962, s. 43-59).

Bayraktareviç ayrıca Arap ve Fars dil ve edebiyatları hakkında da pek çok araştırma yayımladığı gibi Belgrad’da çıkan Politika gazetesinde de birçok yazı neşretmiştir. Bunların içinde Kosova Savaşı (1-4 Mayıs 1937), Türkler’in menşei (6-9 Ocak 1939), Türk idaresindeki Yugoslav müslümanları (2 Aralık 1940), Türkler’in Belgrad’ı adlandırması (6-9 Ocak 1941) ve Varvar Ali Paşa (23 Temmuz 1967) hakkındaki makaleleri doğrudan doğruya Türk tarihiyle ilgilidir.

Ayrıca Leiden’de basılan The Encyclopaedia of Islam’a ve zeyline de Yugoslavya, Balkanlar, Türk ve İslâm kültürleriyle ilgili maddeler yazmıştır.

BİBLİYOGRAFYA

Mariya Cukanoviç, “Dr. Fehim Bayraktareviç’i Kaybettik”, Sesler Dergisi, sy. 45, Skopje 1970, s. 21-24.

M. Hadzijahiç, “Prof.Dr. Fehim Bajraktarevič”, Annali Gazi Husrev-begove Bibliotheke, I, Sarajevo 1972, s. 132-134.

İsmail Eren, “Prof.Dr. Fehim Bayraktareviç”, TDED, XX (1972), s. 193-195.

a.mlf., “Fehim Bayraktareviç”, GDAAD, II-III (1973-74), s. 181-216 (etraflı bibliyografyası ve bir resmi ile).