BAZIN, Louis

20 Aralık 1920’de Normandiya’nın Calvados bölgesinde doğdu. Öğretmenlik yapan bir ailenin çocuğudur. Lise öğrenimi sırasında Grekçe, Latince, Almanca okudu, klasik edebiyat dersleri aldı. Osmanlı ve Türk tarihiyle de ilgilendi. 1943 yılında üniversiteden mezun oldu ve Ulusal Fransız Bilimsel Araştırmalar Merkezi’nde araştırmacı olarak göreve başladı. Burada daha çok genel dil bilimi alanında çalışmalar yaptı. Dönemin tanınmış dilcilerinden J. Vendryés’nin tavsiyesi üzerine Türkçe öğrenmeye başladı. Doğu Dilleri Kürsüsü’nde Türkiye Türkçesi’yle ilgili çalışmalar yapan Jean Deny’nin yanında üç yıl eğitim görerek Yaşayan Doğu Dilleri Millî Mektebi’nden diploma aldı. Türkoloji alanında uzmanlaşmak için Âzerî, Türkmen ve Kırgız Türkçesi yanında Moğolca da öğrendi.

Fransız hükümetinden aldığı bursla 1945’te ailesiyle birlikte Ankara’ya giderek Türk dili üzerine çalışmalarına devam etti. Mehmed Fuad Köprülü, Orhan Veli, Nurullah Ataç gibi önemli isimlerle aynı çevrede verimli üç buçuk yıl geçirdi ve 1949 yılında Fransa’ya döndü. Hocası J. Deny’nin vefatından sonra Doğu Dilleri Enstitüsü’nde profesör olarak kırk yıl kadar Türkçe dersleri verdi. 1950’de Sorbonne Üniversitesi Yüksek Etütler Okulu’nda kurduğu kürsüde Türk dili tarihi ve Türk lehçeleriyle ilgili dersler okuttu. 1978’de tayin edildiği III. Paris Üniversitesi’nden 1990 yılında emekliye ayrıldı. Bu arada Turcica’nın yazı kurulu üyeliğinde bulundu. 2 Mart 2011’de öldü. Louis Bazin Türk dili, Türk kültürü ve inanışları, eski Türk epigrafi literatürü, Türk takvimleri, Türk yöresinde Budizm’in nüfuzu, İslâmî Türk edebiyatının ilk metinleri gibi konularda yetmiş kadar makale ile telif ve tercüme çok sayıda eser kaleme almıştır. Çevirileri arasında Azerbaycanlı Mirza Feth Ali Ahundzâde’nin komedileri gibi eserler de vardır. Makalelerinin bazıları kitaplarda (Yabancı Araştırmacıların Gözüyle Alevîlik, trc. İlhan Cem Arseven, İstanbul 1997, s. 1-20), bazıları da çeşitli dergilerde yayımlanmıştır (bk. bibl.).

Eserleri. 1. Les calendriers turcs anciens et médiévaux (Lille 1974). Eski ve Ortaçağ’larda Türkler’in kullandığı takvimler hakkında önemli ve ayrıntılı bilgilerin verildiği bu çalışma Bazin’in 2 Aralık 1972’de III. Paris Üniversitesi’nde savunduğu profesörlük tezidir ve onun en önemli eseri kabul edilir. Eser, Bibliothéca Orientalis Hungarica tarafından 1991’de Les systèms chronologiques dans le monde turc ancien adıyla yeniden basılmış ve Türkçe’ye de çevrilmiştir (Eski Türk Dünyasında Kronoloji Yöntemleri, trc. Vedat Köken, Ankara 2011). On iki bölümden oluşan eserin birinci bölümünde tarih öncesi dil bilimine ait veriler, ikinci bölümde Yukarı Yenisey’deki taşlar ve bunlar üzerinde yapılan çalışmalar, üçüncü bölümde on iki hayvanlı Türk takvimi ve bu takvimdeki hayvan isimleri yanında Kültigin ile Bilge Kağan’ın ölümüyle ve âbidelerin dikilme tarihlerine ait bilgiler de yer almaktadır. Üçüncü bölümde ayrıca Eski Türkler’de tarih belirtme sistemi hakkında mâlûmat vardır. Dördüncü bölüm, Moğolistan’da 744-840 yıllarında hüküm süren Uygurlar döneminde kullanılan on iki hayvanlı takvimle ilgilidir. Beşinci bölüm daha sonra yaşamış Uygurlar’daki takvim üzerinedir. Altıncı bölümde Türk takvimlerinin ilk İslâmî tanzimleri, yedinci bölümde Uygur-Moğol takvimi ve yayılımı, sekizinci bölümde Nestûrî-Türkler’deki çifte takvim, dokuzuncu bölümde Kumanlar’ın kullandığı takvim, onuncu bölümde Bulgarlar’dan kronolojik izler, on birinci bölümde Ülker Yıldız kümelerine dayalı takvim kalıntıları ve on ikinci bölümde halka ait takvimlerin nitelikleri anlatılır. Eser hakkında Osman Fikri Sertkaya ve Ünver Günay tanıtım-eleştiri yazıları yazmıştır (bk. bibl.). 2. Introduction à l’étude pratique de la langue turque (Paris 1987). Fransızlar’a Türkçe’yi öğretmek amacıyla kaleme alınan eser Fransa’da Türkoloji alanında çalışacakların başvuru kitabıdır. 3. Aventures merveilleuses sous terre et ailleurs de Er-Töshtük le géant des steppes (Gallimard 1965, 1989, Pertev Naili Boratav’la birlikte). Steplerin devi Er-Töştük’ün yer altında ve başka yerlerdeki dikkat çekici maceralarına dair olan eser Kırgız Türkçesi’nden Fransızca’ya çevrilmiştir. 4. Les turcs des mots, des hommes (Budapeşte 1994). Yedi bölümden meydana gelen eserde Bazin’in Türk diliyle ilgili makaleleri yer alır. Eski Türk yazıtları, bu yazıtlarda kullanılan ünlü ve ünsüzler, bazı Türkçe kelimelerin etimolojisi, Türkler’de zaman kavramı, Türkçe’nin değişik dönemleri bu makalelerin başlıca konularını oluşturur. 5. Le livre de Dédé Korkut, récit de la geste Oghuz (Paris 1998, Altan Gökalp ile birlikte). Mélanges offerts à Louis Bazin par ses disciples, collègues et amis adıyla bir armağan kitabı hazırlanarak Varia Turcica’nın XIX. cildi olarak yayımlanmıştır (ed. Jean-Louis Bacqué-Grammont v.dğr., Paris 1992).

BİBLİYOGRAFYA
Louis Bazin, “Osmanlı Sansürü ve Sözlük Yazarlığı: Sami Bey’in Kâmûs-i Fransevî’si” (trc. Server Tanilli), TT, IV/19 (1985), s. 10-12; Osman Fikri Sertkaya, “Louis Bazin, Les Calendriers Turcs Anciens et Mediveaux (Eski ve Orta Çağlarda Türklerin Takvimleri)”, TM, XIX (1977-79), s. 335-344; Ünver Günay, “Türk Dünyasında Kronolojik Sistemler”, EÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 20, Kayseri 2006, s. 239-272; R. Dor, “In memoriam Louis Bazin (1920-2011)”, Turcica, XLIII, Paris 2011, s. 1-6; G. Hazai – P. Zieme, “In memoriam Louis Bazin (29 décembre 1920 – 2 mars 2011)”, Ar.Ott., XXVIII (2011), s. 299-301; G. Hazai, “Adieux à Louis Bazin”, a.e., XXIX (2012), s. 191-197; Cemile Kınacı, “Louis Bazin’in Ardından (1920-2011)”, Dil Araştırmaları, sy. 10, Ankara 2012, s. 229-234; Ayşe Jolly, “Türkolog Louis Bazin ile Bir Görüşme”, http://www.turkishlanguage.org/gorusmeler/ (17.03.2015).