| Tez Künye | Durumu | ||
| Eski taraz (Kazakistan) şehrindeki Türk devri eserleri / Turkish period artifacts in old taraz city (Kazakhstan) Yazar:BEIBIT BAIBUGUNOV Danışman: PROF. DR. ALİ BAŞ Yer Bilgisi: Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı / Sanat Tarihi Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin: | Onaylandı Doktora Türkçe 2022 238 s. | ||
| Kazakistanın güneyinde, Talas vadisinde yer alan ve verimli toprakları ile zengin su kaynakları sebebiyle tarih öncesi dönemlerden itibaren çok sayıda önemli kültürlere ev sahipliği yapan Taraz şehri aynı zamanda doğu ve batıyı birbirine bağlayan Büyük İpek Yolu başta olmak üzere, tarihi yolların kesiştiği önemli bir durak noktası olmuştur. Cambıl bölgesindeki diğer şehirler gibi Taraz’ın da şehir dokusuna ve kültür varlıklarına yönelik sanat tarihi ile ilgili olarak yapılan yayınların sınırlı olması, konu ile ilgili araştırma ve çalışmaların Türkiye’de çok fazla tanınmaması ve eski doku ile eserlerin hızla yok olması gibi hususlar bizi Türk dönemi payitahtı olan bu şehri incelemeye yöneltmiştir. Talas vadisinin en büyük şehri olan Taraz, Türk döneminde Batı Göktürk, Türgiş, Karluklar ile Karahanlıların egemenliği altında kalmış önemli bir merkezdir. Taraz şehri İpek yolu güzergâhında olması sebebiyle mimari miras açısından önemli eserlere sahip olmuştur. “Eski Taraz (Kazakistan) Şehrindeki Türk Devri Eserleri” isimli Doktora tez çalışmamızda, şehirde bulunan bütün eserler genel anlamda değerlendirilmeye çalışılmıştır. Mevcut eserler, kaynaklar ve arkeolojik kazı çalışmalarına dayalı olarak gerçekleşen çalışmamızın sonunda, şehrin her dönemde iskan edilmiş olması sebebiyle bir uygarlıktan diğerine miras kalan dokunun bazı eklemelerle korunduğu belirlenmiştir. İç ve Dış Kale’nin ilk Türk döneminde çift sıra surla kuşatıldığı tespit edilmiştir. Eski Taraz şehri, kaynaklarda geçen ve kazılarda ortaya çıkan verilere göre iç kale, dış kale ve rabat olarak üç bölümden oluşmaktadır. Tezin mevcut Taşınmaz Kültür Varlıkları bölümünde, Eski Taraz’ı üç bölüme ayıran rabat, dış kale ve iç kale surları ile günümüze kadar ulaşabilen mevcut yapılardan Aulieata (Evliya Ata) Cami, Nametbay Mescidi, Abdikadır Mescidi Külliyesi Taç Kapısı, Karahan Türbesi, Şamansur Davutbek Türbesi, Tekturmas Türbesi, Kali Cünüs Hamamı, Taş köprü ile Törtkül Kervansarayı üzerinde durulmuştur. Yine benzer şekilde “Kazılarda Ortaya Çıkan Taşınmaz Kültür Varlıkları” bölümünde rabatta ortaya çıkan kült yapısı ve Erken İslam Devri Mescidi; dış kalede ortaya çıkan mahalleler, şehrin ana girişi, mahzen, ana cadde ve sokaklar, çarşı, medrese, cami, kubbeli yapı Sardoba, taş döşeli yollar ve su yolları ile nehir boyunca uzanan kaldırımlar; iç kale de ise Birinci Hamam, İkinci Hamam, evler-konutlar, Altar Odası ve medrese gibi yapılar ele alınmıştır. Karahanlı döneminde dini ve eğitim yapıları ile ticaret yapılarının, şehrin niteliğini ortaya koyacak şekilde yoğun olarak inşa edildikleri ortaya çıkmıştır. Karahanlı döneminde idari, dini, ticari ve iktisadi bir merkez olan Taraz’ın surları oldukça dışarıya taşarak büyük bir gelişme gösterdiği izlenmiştir. Şehir, fiziki gelişimine paralel olarak bir sanat merkezi olma niteliği ile de önem kazanmıştır. Bu anıtlar söz konusu bölgede en eski çağlardan beri süregelen Türk Mimarisi ile ilgili eserler geleneğinin önemli temsilcileri olmuştur. Kazılarda Ortaya Çıkan Taşınır Kültür varlıkları bölümünde ise Taraz şehrinde kazı çalışmalarında ortaya çıkan farklı dönemlere ait malzemeler kendi içerisinde seramik, maden, sikke, boncuklar, taş eserler, cam, kemik ve figürinler gibi gruplara ayrılmış, yine her bir grup kendi içerisinde de alt başlıklara ayrılarak değerlendirilmiştir. | |||
| Taraz, which is located in the Talas valley in the south of Kazakhstan and has hosted many important cultures since prehistoric times due to its fertile lands and rich water resources, has also been an important stopping point at the intersection of historical roads, especially the Great Silk Road that connects the east and the west. Like other cities in the Cambyl region, Taraz’s limited publications on the history of art on the urban fabric and cultural assets, the fact that research and studies on the subject are not well known in Turkey, and the rapid disappearance of old textures and artifacts attract us to the Turkish period. He directed this city, which had a capital city, to examine. Taraz, the largest city of the Talas valley, was an important center under the dominance of Western Göktürk, Türgiş, Karluks and Karakhanids during the Turkish period. Due to the fact that the city of Taraz is on the route of the Silk Road, it has had important works in terms of architectural heritage. In our doctoral thesis titled “Turkish Period Artifacts in the Old Taraz (Kazakhstan) City”, all the artifacts found in the city were tried to be evaluated in general terms. At the end of our study, which was based on existing artifacts, sources and archaeological excavations, it was determined that the texture inherited from one civilization to another was preserved with some additions, since the city was inhabited in every period. It has been determined that the Inner and Outer Castles were surrounded by double-line walls during the first Turkish period. The old city of Taraz consists of three parts as inner castle, outer castle and rabat, according to the data mentioned in the sources and revealed during the excavations. In the current Immovable Cultural Heritage section of the thesis, rabat dividing Old Taraz into three parts, the outer castle and the inner castle walls, and Aulieata (EvliyaAta) Mosque, Nametbay Masjid, Abdikadır Masjid Complex, Crown Gate, Karahan Tomb, Shamansur Davutbek Tomb, Tekturmas Tomb, Kali Cunus Bath, Stone Bridge and Törtkül Caravanserai. Similarly, the cult structure and Early Islamic Period Masjid in Rabat; the neighborhoods emerging in the outer castle, the main entrance of the city, the cellar, the main streets and streets, the bazaar, the madrasa, the mosque, the domed structure Sardoba, the paved roads and waterways and the sidewalks along the river; In the inner castle, structures such as the First Bath, the Second Bath, houses-dwellings, Altar Room and madrasah were discussed. It has been revealed that during the Karakhanid period, religious and educational buildings and commercial buildings were intensely built to reveal the quality of the city. It has been observed that Taraz, which was an administrative, religious, commercial and economic center during the Karakhanid period, showed a great development by overflowing its walls. The city has gained importance as an art center in parallel with its physical development. These monuments have been important representatives of the tradition of works related to Turkish Architecture, which has been going on in the region since ancient times. In the section of Movable Cultural Heritage Unearthed in the Excavations, the materials from different periods unearthed during the excavations in the city of Taraz are divided into groups such as ceramics, metals, coins, beads, stone artifacts, glass, bones and figurines, and each group is divided into sub-headings within itself evaluated. | |||