BEKRÎ, Cemâleddin

X. (XVI.) yüzyılın başında Mısır’da doğdu. Hz. Ebû Bekir’in soyundan gelen ve yetiştirdiği âlimlerle tanınan Bekrî ailesindendir. Babası Ebü’l-Hasan el-Bekrî’nin ictihad mertebesinde bir âlim, muhaddis ve tarikat büyüğü olduğu, İbn Hacer el-Heytemî ile muhaddis Müttakī el-Hindî’nin ona talebelik ettiği belirtilmektedir (Sıddîk Hasan Han, III, 163). Abdülkādir el-Ayderûsî, Bekrî’nin Abdülazîz ez-Zemzemî el-Mekkî hakkında yazdığı bir şiirinden söz ederken kendisini “eş-şeyhü’l-kebîr, velî, ârif billâh” diye nitelemektedir (en-Nûrü’s-sâfir, s. 288). Muhaddis ve ahbârî sıfatlarıyla da anılan Bekrî, dinî ilimler ve Arap şiiriyle ilgilenmesinin yanında vaaz ve irşad faaliyetlerinde de bulundu. Onun Resûl-i Ekrem başta olmak üzere tanınmış şahsiyetler, veba salgını gibi olaylar hakkında şiirler yazdığı kaydedilmektedir. Vefat yılı kesin olarak bilinmemekle beraber son eseri olan Teʾbîdü’l-minne bi-teʾyîdi Ehli’s-sünne’yi 962’de (1555) telif etmesi dikkate alınarak bu tarihten sonraki bir zamanda öldüğü söylenebilir.

Eserleri. Bekrî’nin eserleri, Kâtib Çelebi ve Bağdatlı İsmâil Paşa’nın kayıtlarından anlaşıldığı kadarıyla küçük risâleler şeklinde olup belli başlıları şunlardır: 1. Teʾbîdü’l-minne bi-teʾyîdi Ehli’s-sünne. Tevhide dair olup 962’de (1555) telif edilen eserin bir nüshası el-Mektebetü’l-Ezheriyye’de bulunmaktadır (nr. 106665/944). 2. el-Cevherü’s̱-s̱emîn min kelâmi Seyyidi’l-mürselîn. Kırk hadis çalışmasıdır (İÜ Ktp., AY, nr. 1517). Aynı adla Riyad’da el-Mektebetü’l-merkeziyye’de kayıtlı olan (nr. 66836/2703) ve müellifi bilinmeyen eser de muhtemelen bu risâledir. Müellifin ilk sekiz tanesi birer kırk hadis çalışması olan diğer eserleri de şunlardır: el-Eḥâdîs̱ü’l-muḥaẓẓirât ʿan (min) şürbi’l-müskirât (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Tecdîdü’l-efrâḥ bi-feżâʾili’n-nikâḥ (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Ḥüsnü’l-iṣâbe fî-fażli’ṣ-ṣaḥâbe (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Maḥvü’l-evzâr (aḳẕâr) bi-fażli’l-istiġfâr (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Büşra’l-ʿibâd bi-fażli’r-ribâṭ ve’l-cihâd (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Taḥẕîru ehli’l-âḫire min dâri’d-dünyâ ed-dâs̱ire (nşr. Mecdî es-Seyyid İbrâhim, Tanta 1410/1990; aynı eser Celâleddin es-Süyûtî’ye nisbet edilerek de yayımlanmıştır [nşr. Târık b. Muhammed et-Tavârî, Beyrut 1428/2007]); Şerefü’l-fuḳarâʾ ve beyânü ennehümü’l-ümerâʾ (Îżâḥu’l-meknûn, II, 47); Aḫbârü’l-aḫyâr (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1446); el-Fetḥu’l-ḳarîb bi-fażli’l-kiberi ve’l-meşîb (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Meḥâsinü’l-ifâde fî eḥâdîs̱i’l-ʿiyâde (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Nüzhetü’l-ebṣâr bi-feżâʾili’l-enṣâr (Tunus Zeytûne Ktp., nr. 4808; İÜ Ktp., AY, nr. 1517); en-Naẓarü’s̱-s̱âḳıb fîmâ li-Ḳureyş mine’l-menâḳıb (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Nihâyetü’l-ifḍâl fî şerefi’l-âl (İÜ Ktp., AY, nr. 1517); Meʿâhidü’l-cemʿ fî meşâhidi’s-semʿ (semâ ve hükümlerine dair olup bir mukaddime ile üç fasıldan meydana gelmektedir [Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1730]); Suʾâl fi’ṭ-ṭâʿûn ve cevâbüh (bu çalışmanın iki nüshasından biri İstanbul’da [Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 1872], diğeri Şam’da [el-Mektebetü’z-Zâhiriyye, nr. 93667/83] bulunmaktadır [Salâh M. el-Hıyemî, II, 373]); el-Keyfiyyetü’ş-şerîfe ve’l-cevheretü’n-nefîse (Kayseri Râşid Efendi Ktp., nr. 1323, vr. 82^b-85^a); Enmûzecü melaẕẕi ehli’l-îḳān ʿinde ḥavâdis̱i’z-zamân; Ġāyetü’ṭ-ṭaleb fî fażli’l-ʿArab; Kitâbü’z-Zühd ve’l-ḳanâʿa ve’ṣ-ṣabr ve fażli’l-faḳr; el-Ḳavlü’l-celî fî feżâʾili ʿAlî; Tuḥfetü’l-ʿaclân fî feżâʾili ʿOs̱mân; Kitâbü’l-Ġurer fî feżâʾili ʿÖmer; er-Ravżu’l-enîḳ fî fażli’ṣ-Ṣıddîḳ (son yedi risâle İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde bir mecmua içerisinde bulunmaktadır [AY, nr. 1517]).

BİBLİYOGRAFYA :

Abdülkādir el-Ayderûsî, en-Nûrü’s-sâfir, s. 287-288; Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 25, 268; II, 1730; Sıddîk Hasan Han, Ebcedü’l-ʿulûm (nşr. Abdülcebbâr Zekkâr), Dımaşk 1978, III, 163; Îżâḥu’l-meknûn, I, 30, 184, 226, 230, 382, 403; II, 47, 169, 440, 445, 634, 657, 690; Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IX, 185; Salâh M. el-Hıyemî, Fihrisü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’ẓ-Ẓâhiriyye: eṭ-Ṭıb ve’ṣ-ṣaydele, Dımaşk 1401/1981, II, 373; M. Fuâd ez-Zâkirî, “Muḥammed b. Ebi’l-Ḥasan el-Bekrî”, Mv.AU, XVI, 325-327.