| Tez Künye | Durumu | ||
| İstanbul Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi / Yazar:BENGÜ AKTUNA ÇAKMAK Danışman: PROF.DR. HAKKI ACUN Yer Bilgisi: Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Konu:Sanat Tarihi = Art History Dizin:Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi = Kadırga Sokullu Mehmet Pasha Mosque Complex ; Külliyeler = Complexes ; İstanbul = Istanbul | Onaylandı Yüksek Lisans Türkçe 2002 233 s. | ||
| 298 ÖZET “İstanbul Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi” adlı tez çalışmamız konu olarak külliyenin yapılarına ait mimari ve süsleme özellikleri başta olmak üzere, ilgili tüm konuları içermektedir. Tezimizde önce Külliyeye ait yapılar olan cami, medrese, tekke ve çeşme hakkında genel bilgiler verilmiş, külliyenin inceleme tarihi, yeri ve tanımı, tarihlendirilmesi, banisi Sokullu Mehmet Paşa ve mimarı Mimar Sinan hakkında açıklamalarda bulunulmuştur. Tezimizin esas bölümü, yapıların mimari ve süsleme bakımından her yönüyle ele alındığı bölümdür. Bu yapılardan caminin içeriği daha geniştir. Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Cami enine dikdörtgen planı altıgen sisteme oturan bir kubbe ile örtülmüş, merkezi kubbesi iki yandan ikişer yarım kubbeyle genişletilmiştir. Altıgen taşıyıcılar duvarlara çekilerek iç mekanı bölüntü unsurlarından korumuştur. Mermer mihrabı, silmelerle hareketlendirilen mukarnas kavsaralı ve üçgen alınlıklıdır. Mermer minber bölümleri silmelerle ayrılmış, ajure şebekeler bol bol kullanılmıştır. Kuzeybatı köşede bulunan müezzin mahfili sütunlar üzerinde taşınan ajure şebekeli korkuluğu olan mimari bir kuruluştur. Sütun ve kemerlerle taşınan üst mahfil harimi U şeklinde kenarlarından dolanır. Korkulukları ajure şebekelidir. Kündekari tekniğiyle yapılmış ahşap vaaz kürsüsü harimin doğusundadır. Caminin dış görünüşü plan ve kesitini yansıtmaktadır. Son cemaat yeri sütun ve kemerlerle taşınan, kubbeli ve yedi bölümlüdür. Minaresi silindirik gövdeli ve tek şerefelidir. Camide taş süsleme özellikle silme, mukarnas ve şebeke olarak görülür. Çininin mihrap duvarı, pandantif ve pencere üzerlerinde önemli299 örnekleri bulunur. Kalem işinin de örtü sisteminde ve tavanlarda önemli uygulamaları vardır. Alçı, vitray, ahşap ve maden süsleme de kullanılmıştır. Caminin dikdörtgen planlı, revaklı ve şadın/anlı avlusu vardır. Avluya ana giriş kuzeydeki portal, yan girişler doğu ve batıdaki dış avlulardandır. Batıdaki dış avlunun karşısında abdest ve tuvalet bölümü vardır. Kayyum ve müezzin-muvakkithane odaları dış avlulardan iç avluya girişlerin üzerindedir. Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Medresesi, cami ile ortak kullandığı iç avluyu U şeklinde saran kare planlı ve kubbeli hücrelerin ortasında kubbeli ve çıkıntılı dershaneden oluşur. Dershane ve dershane önündeki kalem işi süslemeler yapının en belirgin süsleme unsurudur. Kuzey cephesinde portalin iki yanında üçer tane dükkan bulunmaktadır. Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Tekkesi caminin güneyindedir. Ortadaki kubbeli tevhidhane bölümü ve iki yanında U şeklinde revaklı avluları U şeklinde kenarlardan dolanan hücre dizilerinden oluşmuştur. Arazi yapısından dolayı yamuk planlı bölümleri vardır. Doğu kanadı iki katlıdır. Doğu cephesinde dört tane dükkan vardır. Cümle kapısı güney cephenin ortasındadır. Günümüze ulaşmayan kalem işi süslemeleri, tevhidhane kısmına işlenmiştir. Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Çeşmesi medresenin kuzeybatı cephesinin köşesine bitiştirilmiş, hafif yamuk olan enine dikdörtgen planlı, çatıyla örtülü, üç cepheli bir yapıdır. Güney ve doğu cepheleri kemerli nişlerle hareketlendirilmiştir. Çeşmede sadece taş süsleme göze çarpar. Tezimizde bu yapılar ayrıntılarıyla işlendikten sonra, klasik örnekler ağırlıkta olmak üzere değişik dönemlere ait benzerleriyle karşılaştırılmış ve bu bilgiler değerlendirilmiştir. Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi tüm mimari ve süsleme özellikleriyle klasik dönem Osmanlı yapılarının önemli eserleri arasındadır. | |||
| 300 SUMMARY Our thesis named as “İstanbul Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi” is composed of mainly all architectural and decorational elements of Külliye and other related subjects. First of all general information about Külliye’s mosque, medresseh, tekke (dervish lodge) and fountain is given and than Külliye’s examination date, its history and definition, its builder of Sokullu Mehmet Pasa and its architect of Mimar Sinan are examined throughout the thesis. But the main part of our thesis includes the work’s architectural and decorational elements. Mostly the mosque is examined by its architectural and decorational aspects. Kadırga Sokullu Mehmet Paşa Mosque has a rectangular plan which is covered by hexagon dome on the top with a central dome that is widened with two half domes. By placing supports adjacent to mosque’s walls, the inner area is saved from saperation due to the columns. Marble mihrab is decorated by stone works, concave and triangular figures. Marble minber parts are saperated by stone works and than decorated by holey stone figures. The muezzin place which is at the northwest corner of the mosque is an architectural construction with its stone work banisters strengthened by columns. Balcony carried by columns and vaults is surrounding the inner walls of mosque as an U shape. On the northside, there is wooden sermon chair made by Kündekari technique. The outer appearance of mosque is fitting its plans and its crosscut entirely. Outside the mosque there is open-air prayer place which is divided into seven parts covered by domes that are carried by columns and vaults. Minaret with one balcony has a cylindiric shape.301 The Mosque’s stone works are especially used in bands, holey works and concave figures. Tiles are mainly used on mihrab walls, pendent and windows. Motif is used on domes and ceilings. And also gypsum, wood and metal decorations are used in different parts of Külliye. The Mosque has rectangular courtyard with its fountain and revak. The main entrance into the inner courtyard is from north entrance door and other two entrances are from east and west outer courtyards. There are ritual ablution places and toilets opposite to west outer courtyard. Rooms for muezzin and manservers are on the entrance of outer courts. Medresseh of Kadırga Sokullu Mehmet Pasa is a doomed classroom between the doomed square planned cells surrounding the inner coutryard of mosque as an U shape. Tekke of Kadırga Sokullu Mehmet Pasa is on the south of the mosque. There is doomed cerenomy place in the center with its two U shaped courtyards surrounded by cells. Because of land shape, Tekke has some crooked parts in its plans. East side of it has two floors with four shops. The main entrance is on the south side. The pen works of ceronomy place cannot be protected until now. Fountain of Kadırga Sokullu Mehmet Pasa is adjacent to the north west of medrese with its slightly crooked, retangular plan. After those works are axamined in detail, they are compared with similar works that belongs to different periods of classical era. As a result, Külliye of Kadırga Sokullu Mehmet Pasa is one of the valuable works of Classical Period of Ottoman architecture with its all decorational compositions. | |||