BERÂZİÎ

İbnü’l-Berâziî ve Berâdiî diye de bilinmektedir. İbn Ebû Zeyd ve Ebü’l-Hasan el-Kābisî’den ders okudu. Kayrevan’ın önde gelen âlimlerinden olduğu halde devlet adamları ile iyi geçinmesi ve yakın ilişki içinde bulunması sebebiyle bu şehirdeki diğer âlimler tarafından pek tutulmamış ve görüşlerine itibar edilmemiştir. Hatta bunlar tarafından, kitaplarının okunmaması konusunda bir fetva verildiği de söylenir. Buna rağmen et-Tehẕîb fi’ḫtiṣâri’l-Müdevvene adlı ünlü eseri bazılarınca bundan istisna edilmiştir.

Yapılan tenkitler yüzünden Kayrevan’da tutunamayan Berâziî Sicilya’ya giderek orada yerleşmiştir. Bağdâdî 400 (1010) dolaylarında vefat ettiğini söylüyorsa da bazı kaynaklarda 430’da (1039) hayatta olduğuna dair bilgiler nakledilmektedir.

Eserleri. 1. et-Tehẕîb fi’ḫtiṣâri’l-Müdevvene. Müellif 372’de (982) telif ettiği bu eserinde, Mâlikî mezhebinin temel fıkıh kitabı el-Müdevvenetü’l-kübrâ’yı özetlemiştir. Metot olarak İbn Ebû Zeyd’in el-Müdevvene’yi ihtisarındaki usulünü takip etmiş, ancak onun yaptığı ilâveleri eserine almamıştır. et-Tehẕîb o dönemde çok rağbet görmüş, Mağrib ve Endülüs’te devamlı başvurulan önemli bir kaynak olmuştur. Abdülhak b. Muhammed b. Hârûn es-Sehmî, et-Tehẕîb’i tenkit sadedinde en-Nüket ve’l-furûḳ li-mesâʾili’l-Müdevvene adıyla bir eser telif ederek el-Müdevvene’de olmadığı halde et-Tehẕîb’de kullanılan kelimelerin meydana getirdiği mâna farklılıklarına işaret etmiştir. Kādî İyâz ise Berâziî’nin bunları İbn Ebû Zeyd’den aynen naklettiğini söyleyerek onu savunur. Ebü’l-Kāsım İbn Nâcî et-Tehẕîb üzerine Tehẕîb li-mesâʾili’t-Tehẕîb adıyla bir şerh yazmıştır. Ebû Mehdî Îsâ el-Vânûgī bu şerh için bir hâşiye kaleme almış, Muhammed b. Ebü’l-Kāsım el-Bicâî el-Meşezzâlî de hâşiyeye bir tekmile yazmıştır. et-Tehẕîb’in, müellifi meçhul bir şerhi de Fas’ta bulunmaktadır (Brockelmann, GAL Suppl., I, 302). İbn Atâullah el-İskenderî ise Berâziî’nin et-Tehẕîb’ini ihtisar etmiştir. et-Tehẕîb’in Paris, Fas ve Zeytûniye’de yazma nüshaları vardır (Brockelmann, GAL, I, 188; Suppl., I, 302).

2. et-Temhîd li-mesâʾili’l-Müdevvene. İbn Ebû Zeyd’in el-Müdevvene üzerine yazdığı en-Nevâdir ve’z-ziyâdât ile Muḫtaṣarü’l-Müdevvene adlı eserlerini tanıtmaktadır.

3. İḫtiṣârü’l-Vâḍıḥa.

4. Kitâbü’ş-Şerḥ ve’t-temâmât (son üç eser için bk. Mahfûz, I, 103).

BİBLİYOGRAFYA

Kādî İyâz, Tertîbü’l-medârik, II, 708-709.

Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, XVII, 523.

İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müẕheb, I, 349-350.

İbn Nâcî, Meʿâlimü’l-îmân, III, 183.

Makkarî, Nefḥu’ṭ-ṭîb, V, 276.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1644.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 347-348.

Brockelmann, GAL, I, 188; Suppl., I, 302.

Ziriklî, el-Aʿlâm, II, 359-360.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IV, 106.

Sezgin, GAS, I, 483, 484.

Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî, II, 209.

Mahfûz, Terâcimü’l-müʾellifîn, I, 102-104.