Bertrandon de la Broquière’in denizaşırı seyahati (2000)

Bertrandon de la Broquière’in denizaşırı seyahati. Fransızca aslını yayına hazırlayan ve açıklayıcı dipnotlar ekleyen: Charles Schefer; Eski Fransızca orijinalinden çeviren: İlhan Arda; Sunuş: Semavi Eyice; Yayına hazırlayan: Muhittin Salih Eren. İstanbul: Eren Yayıncılık, 2000, 335 s. ISBN 9757622281

Seyahatnâme yazıldığı 1457’den ilk yayınlandığı 1804’e (Legrand d’Aussy, «Voyage d’outre-mer et retour de Jérusalem en France par la voie de terre pendant les années 1432 et 1433 par Bertrandon de la Brocquière», Mémoires de l’Institut national des sciences morales, 5, 1804, p. 422-637.) kadar, unutulmuş bir elyazma halinde kalmıştır. Dana Rouillard, Türkleri liberal bir şekilde değerlendiren bu önemli eserin, yazıldığı yıllarda basılmayışını Fransızların Türkleri tanıması bakımından büyük bir kayıp olarak görür. Fransız kamuoyu din ayrılığı ile gözleri kararmış hacıların verdikleri bilgileri, İstanbul’un Fethi ve arkasından Rodos’un alınması ile olumsuz olarak destekleyerek, uygarlığa çullanan barbar sürüsü olarak görmüştür. Halbuki bu kitap eğer o sıralarda basılmış olsa Fransızlar ve diğer Avrupa milletleri Türkleri daha olumlu tanıyacaklardı.

Bertrandon de la Broquiere (1400 – 9 May 1459) 1432 ve 1433 yıllarında Kudüs’e hac ziyareti gerçekleştirmiş olan Burgundiyalı seyyahtır. Kaleme aldığı Le voyage d’Outre-Mer (Denizin ötesine seyahat) adlı seyahatname, uğradığı bölgelerin siyasi vaziyetinden orada yaşayan halkların geleneklerine kadar ayrıntılı bilgiler içerir. Eser, olası bir yeni haçlı seferini kolaylaştırmak için Burgundiya dükünün isteği üzerine Fransızca yazılmıştır. çeşitli yerler hakkında ayrıntılı bilgiler verir.

Bertrandon, muhtemelen on beşinci yüzyılın başlarında Akitanya düklüğünde dünyaya geldi. Onun 1421’den önceki hayatı bilinmiyor. Bertrandon’a 1421’de Burgundiya dükü Philip tarafından esquire unvanı verildi. O hızlı bir şekilde yerine getirdiği bir dizi görev sonucu dükün güvenini kazandı ve 1423’te baş esquire unvanını aldı.

Kutsal topraklara gerçekleştirdiği hac seyahati, 1432’nin şubat ayından 1433 yılının ortalarına kadar sürdü. Döndüğünde çok saygı görülen biri haline geldi. 1442’de Dük, Bertrandon’u Artois şehrinin zenginlerinden Jean de Bernieules’in kızı Catherine ile evlendirdi. 1443’te Bertrandon’a Schelde Nehri’nin sol tarafında yer alan oldukça stratejik bir kale olan Rupelmonde’nin yönetimini bıraktı. Bertrandon 1452’te Gent isyancılarına karşı yapılan Gavere Muharebesi’nde dükün yanında hazır bulunmuş ve ertesi yıl barış şartlarını kararlaştıracak olan komitede lord sıfatıyla yer almıştır.

Bertrandon, Şubat 1432’de Gent’ten yola çıkmış, Champagne ve Burgonya üzerinden İtalya’ya geçmiştir. Roma’da papa IV. Eugenius tarafından kabul edildikten sonra 25 Mart’ta Venedik’e gitmek için yola koyulmuştur. Venedik’ten kalkan gemi onu, çoğu Burgundiyalı hacılarla birlikte Mora, Korfu, Rodos ve Kıbrıs’a uğradıktan sonra Yafa Limanı’na ulaştırmıştır. Burada hacılardan alınagelen yüklü haracı Memlük Sultanı Baybars’a ödedikten sonra Kudüs’e varmış, hac farizasını yerine getirdikten sonra Şam üzerinden Anadolu’ya geçmiştir. Esir edilmemek için Türk elbiseleri giyen ve yanındaki bir Memlük’ten Türkçe cümleler de öğrenen Bertrandon Mekke’den dönen Müslüman Türk hacılarla birlikte Karamanoğlu Beyliği’nin topraklarından geçerek İstanbul’a varmıştır. Bizans başkentinden Osmanlı’nın egemenliği altındaki Balkanlara uğrayan Bertrandon eserinde bölgedeki Osmanlı fütühatı ve Türkler hakkında çok değerli bilgiler veriyor. Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan, Macaristan ve Avusturya gibi toprakları geçtikten sonra seyahatini bitren Bertrandon, seyahati sonunda Dük Philip’e Kuran’ın latince bir çevirisi ve çeşitli kıyafetler sunmuş, Dük, Kuran’ı piskopoz John Germain’e gönderirken kıyafetleri saklamıştır.