BERZENCÎ

Berzenc asıllı olup 12 Rebîülevvel 1040 (19 Ekim 1630) tarihinde Şehrezûr’da doğdu. Hz. Hasan’ın soyundandır. İlk tahsilini babasından ve Molla Muhammed Şerîf el-Kûrânî’den yaptı. Hemedan, Bağdat, Şam, Mardin, İstanbul, Halep ve Mısır’ı dolaşarak Muhammed b. Hasan el-Kevâkibî, Ali eş-Şebrâmellisî ve Mezzâhî gibi meşhur âlimlerden ders aldı. Daha sonra yerleştiği Medine’de İbrâhim b. Hasan el-Kûrânî’den de faydalanan Berzencî, Kuşâşî vasıtasıyla da tasavvufa yöneldi. Bir yandan Ravza-i Mutahhara’da ders verirken bir yandan da telifle meşgul oldu. Muharrem 1103 başlarında (Eylül 1691) Medine’de vefat etti.

Eserleri. Kelâm, tasavvuf, tefsir, hadis, fıkıh, Arap dili ve edebiyatı gibi çeşitli ilim dallarında doksana yakın kitap ve risâle telif etmiş olan Berzencî’nin belli başlı eserleri şunlardır:

1. el-İşâʿa li-eşrâṭi’s-sâʿa. Kıyamet alâmetlerine dair olup Muhammed Bedreddin en-Na‘sânî tarafından neşredilmiştir (Kahire 1325, 1393).

2. Ḳaḍhu’z-zend ve ḳıḍhu’r-rend fî reddi ḍalâleti (cehâleti) ehli Sirhind. Sûfîlerle ilgili olan bu esere Ali b. Abdülahad es-Sirhindî es-Sikenderpûrî tarafından el-Kelâmü’l-müncî (Delhi 1312) adıyla bir reddiye yazılmıştır (bk. Brockelmann, GAL Suppl., II, 530).

3. Enhârü’s-selsebîl. Beyzâvî’nin Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl’inin şerhidir.

4. en-Nâşiretü’n-nâcire bi’r-reddi ʿale’l-fırḳati’l-fâcire.

5. Buġyetü’ṭ-ṭâlib li-îmâni Ebî Ṭâlib.

6. İlhâmü’ṣ-ṣavâb li-üli’l-elbâb.

7. Sedâdü’l-ʿilm ve sidâdü’d-dîn fî is̱bâti’n-necât ve’d-derecât li’l-vâlideyn.

8. Sevâʾü’s-sebîl ilâ iʿrâbi ḥasbünallāh ve niʿme’l-vekîl.

9. el-İsʿâd ve’l-isʿâf mimmen ḥaḍara fetḥa Belġrad (bu eserlerin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 511; Suppl., II, 529-530).

BİBLİYOGRAFYA

Berzencî, el-İşâʿa li-eşrâṭi’s-sâʿa, Kahire 1393 → Beyrut, ts. (Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye), s. 192-195.

Murâdî, Silkü’d-dürer, IV, 65-66.

Serkîs, Muʿcem, I, 549-550.

Brockelmann, GAL, II, 511, 587; Suppl., II, 529-530.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 414.

Ziriklî, el-Aʿlâm, VII, 75.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, IX, 308; X, 165.

a.mlf., el-Müstedrek, Beyrut 1406/1985, s. 681.