Beşir Mustafayev. Orta Çağ`da Berde tarihi. Yüksek lisans tezi (2002)

Beşir Mustafayev. Orta Çağ`da Berde tarihi. Yüksek lisans tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002, 125 s.

Özet

Bu çalışmada Sâsaniler döneminden, Safeviler dönemine kadar Azerbaycan’ın BERDE ve ARRAN yöresindeki tarihi olayları panaromik bir biçimde anlatılmaktadır. Bir zamanlar Kafkasya’nın en büyük yerleşim merkezi ve Arran’ın başkenti olan Berde, bugün Terter Nebri’nin Kür Nehri ile kavuştuğu yerden 20 km. mesafede yerleşen, başkent Bakü’ye 319 uzaklıkta olan, Yevlah, Laçin ve Nahçıvan karayolu kavşağında, Karabağ düzünün merkezinde yer alan yeşilliği ile muhteşem bir şehirdir. Ortaçağ’da jeostratejik ve jeopolitik bakımdan önemli bir yeri olan Berde, tarihin keşmekeşi! olaylarına tanıklık etmiştir. Bu nedenle ortaçağ tarihçileri Berde’yi tarif ederken “Arran’ın başkenti”, “Diyarın Bağdad’ı”, “Şehirlerin anası” olarak tanımlamışlardır. III. asırdan XVI. asra kadar Berde Sâsaniler, Hazarlar, Mehraniler, Araplar, Emeviler, Abbasiler, Revvadiler, Sâcoğullan, Ruslar, Şeddedfler, Selçuklular, Atabeyler, Moğollar, Şirvanşahlar, İlhanlılar, Timurlular, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Safeviler’in yönetiminde olmuştur. Bu, zaman dilimleri içerisinde en çok Ruslar, Moğollar ve Araplar’ın yaptığı işkencelere mâruz kalmıştır. Çalışmamızda Berde’de meydana gelmiş bu ve bu gibi olayların nasıl vücut bulduğunun tarihi kaynaklara dayanarak araştırılması yapılmıştır.

Abstract

In this study. It is explained that Berde and Arran region history in Sasanid period. Berde was the biggest city center and capital of Arran. Today, Berde is in the middle of Terter and Cur rivers. It is 319 km far from Baku. It is in the junction of Yevlah, Laçin and Nahçıvan. And it is in the center of Karabağ plain. It was the important city of middle ages and was the witness of lot of historical events. For this reason, middle ages historians had called ” The capital of Arran”, “Baghdad of country”, ” The mother of cities” for Berde. Berde was the control of Sasanids, Hazars, Mehrenis, Arabians, Emevid, Abbasid Revvadi. Sacoğullan, Rusians, Şeddadid, Seljuks, Atabeyler, Mongols, Şirvanşahlar, Ilhanid, Karakoyunlu. Akkoyunlu and Safewid from III. To XVI. centuries. In this period, Berde was massacred by Rusians, Mogols and Arabians. In this study, we profit from real for historical events in Berde sources.