BİRMÂVÎ, Muhammed b. Abdüddâim

763’te (1362) doğdu. Aslen Askalânlı olup Mısır’ın kuzeybatısında Garbiye vilâyetine bağlı Birma kasabasına nisbetle Birmâvî diye anılır. Daha sonra Kahire’ye yerleşti. İbrâhim b. İshak el-Âmidî, Abdurrahman b. Ali b. Kārî, Burhâneddin İbn Cemâa, Zerkeşî, Ömer b. Reslân el-Bulkīnî, İbnü’l-Mülakkın gibi âlimlerden ders aldı. Arkadaşı Necmeddin b. Hiccî’nin daveti üzerine Dımaşk’a gitti (821/1418); orada hatiplik ve kadılık yaptı. Dârü’l-adl’de fetva görevini üstlendi. Revâhiyye ve Emîniyye medreselerinde ders okuttu. Oğlu Muhammed’in ölümü üzerine Kahire’ye döndü (Receb 826 / Haziran 1423). Burada fetva vermeye, ders okutmaya ve telif çalışmalarına devam eden Birmâvî, aralarında Mahallî, Yahyâ b. Muhammed el-Münâvî, Takıyyüddin İbn Fehd, İbn Nâsırüddin gibi tanınmış âlimlerin de bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. 828’de (1425) hacca gidince bir yıldan fazla Mekke yakınlarında ikamet edip ders okuttu. Kahire’ye döndükten sonra yine öğretim maksadıyla Kudüs’e giden Birmâvî bir müddet sonra orada vefat etti (22 Cemâziyelâhir 831 / 8 Nisan 1428).

Eserleri. 1. el-Lâmiʿu’ṣ-ṣabîḥ ʿale’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. Ṣaḥîḥ-i Buḫârî üzerine dört ciltlik bir şerh olup Süleymaniye Kütüphanesi’nde nüshaları bulunmaktadır (Pertevniyal, nr. 131, 132/1, Fâtih, nr. 929, 935, 949).

2. en-Nübẕetü’l-elfiyye fi’l-uṣûli’l-fıḳhiyye. Fıkıh usulüne dair manzum bir eserdir. Elfiyye fî uṣûli’l-fıḳh adıyla da bilinir (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 3705/4).

3. Şerḥu’n-nehr bi-şerḥi’z-Zehr. Zehrü’l-bisâm adlı kendi eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 1308).

4. Şerḥu Lâmiyyeti’l-efʿâl. Cemâleddin İbn Mâlik’in sarfa dair eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 3099).

5. Menhecü’r-râʾiż bi-ḍavâbiṭi’l-ferâʾiż. Ferâize dair manzum bir eser olup müellifi tarafından ayrıca şerhedilmiştir.

6. el-Fevâʾidü’s-seniyye fî şerḥi’l-Elfiyye. Fıkıh usulüne dair kendi eserinin şerhidir.

7. Şerḥu’ṣ-ṣudûr li-şerḥi zevaʾidi’ş-Şüẕûr. İbn Hişâm en-Nahvî’nin nahve dair Şüẕûru’ẕ-ẕeheb adlı eserinin şerhidir.

8. el-Muḳaddimetü’ş-şâfiye fî ʿilmeyi’l-ʿarûż ve’l-ḳāfiye (son dört eserin yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, I, 165; II, 30, 118; Suppl., II, 113; Sezgin, I, 121).

Birmâvî’nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: Şerḥu S̱ülâs̱iyyâti’l-Buḫârî, Cemʿu’l-ʿudde fî fehmi’l-ʿUmde, Şerḥu’l-Mühimmât, el-Muḫtaṣar fi’s-sîreti’n-nebeviyye, el-Behcetü’l-verdiyye.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Hacer, İnbâʾü’l-ġumr, VIII, 161-165.

Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, VII, 280-282.

Süyûtî, Ḥüsnü’l-muḥâḍara, I, 439.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 157, 547; II, 958, 959, 1170, 1561, 1881, 1923.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VII, 197, 198.

Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, II, 181.

Îżâḥu’l-meknûn, II, 617, 618.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 186.

Brockelmann, GAL, I, 165; II, 30, 117-118; Suppl., II, 113.

Ziriklî, el-Aʿlâm, VII, 60.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, X, 132.

Sezgin, GAS, I, 121.