BİSÂTÎ

760’ta (1359) Mısır’ın kuzeybatısındaki Garbiye vilâyetine bağlı Bisât köyünde doğdu. Hâfızlığını tamamlayıp İbn Ebû Zeyd’in er-Risâle’sini ezberledikten sonra 778’de (1376) Kahire’ye gitti ve oraya yerleşti. Nûreddin el-Celâvî el-Mağribî’ye fıkıhta ve diğer ilimlerde yirmi yıl öğrencilik yaptı. Hocası hastalanınca onun tavsiyesi üzerine Muhammed b. Ebû Bekir İbn Cemâa’nın derslerine devam etti. Fıkıh ve usûl-i fıkıh başta olmak üzere birçok konuda İbn Haldûn’dan faydalandı. İbnü’l-Hâim, Nûreddin ed-Demîrî, Zeynüddin el-Irâkī ve zamanın diğer birçok âliminden kelâm, felsefe, mantık, nahiv, belâgat, tıp, astronomi, aritmetik, cebir, geometri gibi değişik alanlarda ders okudu.

Uzun süre geçim sıkıntısı çeken Bisâtî öğretim hayatına Şeyhûniyye Medresesi’nde Mâlikî fıkhı okutarak başladı (805/1402-1403). Daha sonra Sâhibiye, Cemâleddin ve Berkūkıyye medreselerinde müderrislik yaptı. Nâsıriyye Türbesi (hankah) şeyhi oldu. Bir süre kadı nâibliği de yapan Bisâtî, 823’te (1420) Cemâleddin el-Akfehsî’nin ölümü üzerine Mısır Mâlikî başkadılığına getirildi ve ölümüne kadar bu görevini sürdürdü. Onun bu görevde bulunduğu dönemde İbn Hacer Şâfiî, Aynî de Hanefî kadısı idi. Bisâtî 833 (1430) yılında hacca gitti. Bir sene kadar Mekke civarında ikamet edip ders okuttu. Sadece Mâlikî mezhebinden değil diğer mezheplerden de çok sayıda kişi ondan ders aldı. Bunlar arasında Kemâleddin İbnü’l-Hümâm, Ebü’l-Kāsım en-Nüveyrî, Seâlibî, Celâleddin el-Mahallî, Muhammed b. İbrâhim b. Ferhun, Sehâvî ve Şümünnî gibi âlimler sayılabilir.

13 Ramazan 842’de (27 Şubat 1439) bir cuma gecesi vefat eden ve cenaze namazı İbn Hacer tarafından kıldırılan Bisâtî hocası Muhammed b. Ebû Bekir İbn Cemâa’nın yanına defnedildi.

Eserleri. Bisâtî’nin nüshaları bilinen tek eseri Şifâʾü’l-ġalîl ʿalâ kelâmi’ş-Şeyḫ Ḫalîl olup Mâlikî fakihi Halîl b. İshak el-Cündî’nin el-Muḫtaṣar adlı eserine yapılan bir şerhtir. Müellif bu şerhi tamamlayamamış, son bölümü Ebü’l-Kāsım en-Nüveyrî tarafından yazılmıştır (yazma nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 102). Bisâtî’nin kaynaklarda adları geçen diğer başlıca eserleri de şunlardır: Tavżîḥu’l-maʿḳul ve taḥrîrü’l-menḳūl, Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-Mevâḳıf, Nüket ʿale’ṭ-Ṭavâliʿ, Ḥâşiye ʿale’l-Muṭavvel, Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi Meṭâliʿi’l-envâr.

BİBLİYOGRAFYA

Sehâvî, eḍ-Ḍavʾü’l-lâmiʿ, VII, 5-8.

a.mlf., eẕ-Ẕeyl ʿalâ Refʿi’l-iṣr, Kahire 1966, s. 220-239.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, I, 32, 33.

a.mlf., Ḥüsnü’l-muḥâḍara, I, 462.

Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc (ed-Dîbâcü’l-müẕheb içinde), Kahire 1329-30, s. 300-303.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 1475; II, 1117, 1256, 1327, 1628, 1716, 1717, 1751, 1758, 1893.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VII, 245, 246.

Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, II, 112, 113.

Îżâḥu’l-meknûn, I, 339, 557; II, 441.

Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 241.

Brockelmann, GAL, II, 102; Suppl., II, 97.

Ziriklî, el-Aʿlâm, VI, 228.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VIII, 291.