BLACHÈRE, Régis

30 Haziran 1900’de Paris’in banliyölerinden Montrouge’da doğdu. On beş yaşında iken ailesiyle birlikte o zaman bir Fransız sömürgesi olan Fas’a yerleşti ve tahsil hayatına orada devam etti. Kazablanka Lyautey Fransız Lisesi’ni bitirdikten sonra Rabat’ta Mevlây Yûsuf Enstitüsü’nde belleticilik yapmaya başladı (1921). Bu arada yüksek tahsilini de sürdüren Blachère, Cezayir’de H. Massé ve E. Lévi-Provençal’in hocalık yaptığı Edebiyat Fakültesi’ni bitirdi (1922). Bir yıl da W. Marçais’nin derslerine devam ettikten sonra Mevlây Yûsuf Enstitüsü’ne Arapça hocası oldu (1924). 1929’da Fas Yüksek Araştırma Kurumu’na müdür olarak tayin edildi; bu işi 1935 yılına kadar yürüttü. Bu devrede Hespéris mecmuasının yayınına da yazıları ile yardım etti. 1932’de Paris ve Beyrut’ta Bibliotheca Arabica serisinin VII. cildi olarak Extraits des principaux géographes Arabes du Moyen Age adıyla basılan ve Ortaçağ İslâm ve Arap coğrafyacılarının eserlerini konu alan ünlü eserinin bazı parçalarını bu mecmuada yayımladı. 1935 yılında Paris’teki Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes’ın Arapça hocalığına tayin edildi. 1936’da doktor oldu. Doktorasına esas olan çalışmaları, IV. (X.) yüzyıl Arap şairlerinden Mütenebbî’nin şiirleri üzerindeki araştırması (Un poète arabe du quatrième siècle de l’Hégire: Abu Tayyib al-Mutanabbi, Paris 1935) ile Sâid el-Endelüsî’nin Ṭabaḳātü’l-ümem adlı eserinin tercümesidir (Livre des Catégories des Nations, Paris 1935). Mütenebbî, Blachère’in uzun yıllarını vererek çeşitli yönleriyle incelediği Arap şairlerinden biridir. Blachère bu incelemelerde şairin yaşadığı devir ve çevrenin siyasî, fikrî ve sosyal yapısını ortaya çıkarmaya çalışmıştır.

Blachère 1942’de Ecole Pratique des Hautes Etudes’de Arap dili araştırmaları müdürü oldu. 1950’de Ecole Nationale des Langues Orientales Vivantes’taki görevinden ayrıldı ve Sorbonne Üniversitesi’nde Ortaçağ Arap Dili ve Edebiyatı Kürsüsü’nün başına getirildi. Paris Akademisi’ne bağlı olarak W. Marçais, L. Massignon ve M. Gaudefroy-Demombeynos tarafından 1929 yılında kurulan Institut des Etudes Islamiques de l’Académie de Paris’in müdürlüğünü de yapan (1956-1965) Blachère, Lévi-Provençal’in ölümü üzerine 1956-1962 yılları arasında Arabica’nın yöneticiliğini yaptı. Arap dili ve edebiyatı, İslâm ve Ortadoğu ile ilgili araştırmalar yapan çeşitli kurumların da üyesi olan Blachère 7 Ağustos 1973’te Paris’te öldü.

Eserleri. 1922 yılından ölümüne kadar devamlı yayın faaliyeti içinde bulunan ve en üretken şarkiyatçılardan biri olarak kabul edilen Blachère’in tam bir bibliyografyasının, uzun yıllar yanında çalışan Madame Éve Paret tarafından Bulletin d’études Orientales için hazırlanmakta olduğunu Elisséeff yazmışsa da bu çalışmanın neşri kaydına bugüne kadar rastlanmamıştır. Birçok makalesinden ve yukarıda işaret edilenlerden başka başlıca eserleri şunlardır:

1. Le Coran, Traduction nouvelle (I-III, Paris 1947-1950). Bu tercümede sûreler, daha önce G. Weil, Th. Nöldeke, V. Schwally ve R. Bell gibi müsteşriklerin de yaptığı gibi üçü Mekke, biri de Medine dönemine ait olmak üzere risâletin kendilerince tesbit ettikleri dört safhasına göre tertip edilmiştir. İslâm tebliğinin mahiyet ve şekliyle Hz. Peygamber’in dinî tecrübesinin tekâmül seyrinin esas alındığı ve her biri için çeşitli kriterlerin tesbit edildiği bu safhalar ve sûrelerin buna göre tertibinde Kur’an’ın menşeini Hz. Peygamber’e dayandırma gayretini görmemek mümkün değildir. Batı’da Kitâb-ı Mukaddes metinlerinin kritiğinde kullanılan bazı metotları Kur’ân-ı Kerîm metnine tatbike çalışan Blachère, sûrelerin tertibi konusunda esas aldığı kriterleri uygularken de çelişkilere düşmüştür. Garânîk hadisesinde putlarla ilgili olarak söz konusu edilen cümleyi iki âyet halinde Necm sûresine dahil etmesi (Le Coran, Traduction nouvelle, I, 86) yanında sûrenin 19-25. âyetlerinde bu üç puta ibadeti red konusunda tereddüt izleri bulunduğu ve mevcut Kur’an metninde tahminî bir düzeltme yapıldığı (Le Coran, s. 36); iki satırdan ibaret Asr sûresinin önce iki âyetten ibaret olup üçüncü âyetin sonradan nâzil olduğu (Le Coran, Traduction nouvelle, I, 16-17); Rahmân sûresinin 46-60 ile 62-78. âyetlerinin aynı meselenin iki ayrı varyantı olduğu, fakat Kur’an’ın cem‘i sırasında ikisinden birini tercih edip diğerini bırakmaya cesaret edilemediğinden tekrar pahasına yan yana bırakıldığı (a.g.e., II, 74); müslümanlara karşı en şiddetli düşmanlığı yahudi ve müşriklerin beslediği, sevgi bakımından en yakınlarınınsa hıristiyanlar olduğuna işaret eden âyetle (el-Mâide 5/82-83) ne yahudi ne hıristiyanların kendi dinlerine girmedikçe müslümanlardan razı olmayacaklarına dair âyetin (el-Bakara 2/120) çeliştiği, hıristiyanlara karşı bu tavır değişikliğinin ise Bizanslılar’a karşı Mûte’de uğranılan yenilgiden kaynaklandığı (Le Coran, s. 55) vb. hususlardaki iddiaları tamamen keyfî yorum ve art niyetlere dayanan Blachère, Introduction au Coran adlı eserinin çeşitli yerlerinde (meselâ bk. s. 14-18, 188) gerek Hz. Peygamber zamanında gerekse daha sonra Kur’an metninin sıhhatli olarak muhafaza edilmediği şeklinde gayri ciddi bir iddiayı da tekrarlamaktadır. M. Rodinson, Blachère’in Kur’an tarihi hakkındaki mütalaaları karşısında ihtiyatlı olmak gerektiğini belirttiği gibi (RH, s. 169-220) R. Caspar da Blachère’i tenkit etmiştir (Proche-Orient Chrétien, XVIII, 20-21). Nitekim Blachère tercümenin 1957’de yapılan yeni neşrinde tertibi Mushaf’taki aslî şekline çevirmiştir. Bazı kaynaklar, Blachère’in Kur’ân-ı Kerîm konusunda müstakil bir çalışması olan ikinci eserini tercümenin birinci cildi kabul ederek Kur’an tercümesini üç cilt olarak tanıtırlar.

2. Introduction au Coran (Paris 1947, 1959). Kur’an’ın vahyi, yazılışı, mushaf haline getirilişi, kıraatleri ve tefsiri gibi konuları ele alan bir eser olup burada da bir önceki eserde işaret edilen ön yargı ve art niyet hâkimdir.

3. Le Coran (Paris 1966, 1969). İkinci eserin özeti mahiyetinde olup Rıza Saâde tarafından Arapça’ya çevrilmiştir (el-Ḳurʾân, Beyrut 1974).

4. Le Problème de Mahomet (Paris 1952). Hz. Peygamber’in hayatıyla ilgilidir.

5. Histoire de la Littérature Arabe, des origines à la fin du XV^e siècle de J. C. Ortaçağ Arap edebiyatı ile ilgili çalışmalarının kitap haline getirilmiş şeklidir. 125 (742) yılına kadar gelen üç bölümü 1952’de Paris’te basılmış olan bu eseri Dr. İbrâhim el-Keylânî Arapça’ya çevirmiştir (Dımaşk 1973-1974, 1404/1984).

6. Dictionnaire Arabe-Français-Anglais. Eski ve yeni metinlere dayanarak hazırlanan bu sözlüğün ilk iki cildi (Paris 1967, 1970) Mustafa Chouémi ve Claude Denizeau, III ve IV. ciltleri ise (1976, 1985) bunlara ilâve olarak Ch. Pellat’ın iştirakiyle neşredilmiş olup henüz tamamı basılmamıştır.

7. La Grammaire de I’Arabe classique (1937). M. Gaudefroy-Demombynes’le birlikte modern lenguistik metodolojisine göre hazırlanan bu önemli kitap daha sonra gözden geçirilerek yeniden basılmıştır (1952, 1960).

BİBLİYOGRAFYA

R. Blachère, Le Coran, Traduction nouvelle, Paris 1949-50, I, 16-17, 86; II, 74.

a.mlf., Introduction au Coran, Paris 1959, s. 14-18, 188.

a.mlf., Le Coran, Paris 1969, s. 36, 55.

Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriḳūn, Beyrut 1984, I, 309-312.

Bedevî, Mevsûʿatü’l-müsteşriḳīn, s. 82.

M. Rodinson, “Bilan des études mohammadiennes”, RH, sy. 229 (1963), s. 169-220.

R. Caspar, “La foi selon le Coran”, Proche-Orient Chrétien, XVIII, Jerusalem 1968, s. 20-21.

“Mort de Régis Blachère”, MIDEO, XII (1974), s. 314-315.

P. Courcelle, “Allocution à l’occasion de la mort de M. Régis Blachère”, CRAIBL (1973), s. 413-415.

David Cohen, “Régis Blachère (1900-1973)”, JA, sy. 262 (1974), s. 1-10.

Nikita Elisséeff, “Régis Blachère (1900-1973)”, Arabica, XXII/1, Leiden 1975, s. 1-5.

H. Laoust, “Notice sur la vie et les travaux de M. Régis Blachère”, CRAIBL (1977), s. 561-576.