BÖREKÇİ, Rifat

15 Cemâziyelevvel 1277’de (29 Kasım 1860) Ankara’da doğdu. Asıl adı Mehmed Rifat’tır. Babası Ankara ulemâsından Börekçizâde Ali Kâzım Efendi, annesi Habibe Hanım’dır. Önce sıbyan mektebini, sonra Ankara Rüşdiyesi’ni bitirdi (1873). İstanbul’a giderek Beyazıt dersiâmlarından Âtıf Bey’in derslerine katıldı ve icâzet aldı. Daha sonra Ankara’ya döndü. Açılan bir imtihanı kazanarak 17 Şubat 1890’da Fazliye Medresesi’ne müderris oldu. 22 Ekim 1898’de Ankara İstînaf Mahkemesi üyeliğine tayin edildi. 14 Mayıs 1904’te bu üyeliği sona eren Rifat Efendi aynı yılın 21 Temmuzunda yeniden aynı göreve seçildi ve 18 Mart 1907’ye kadar bu vazifede kaldı. 7 Aralık 1907’de Ankara müftülüğüne tayin edildi. Görevleri esnasında kendisine sırasıyla mûsıle-i sahn ve mûsıle-i Süleymâniyye Bursa müderrislikleri, İzmir pâye-i mücerredi ve mahreç pâyeleri verildi. Son olarak bir de nişân-ı Osmânî aldı.

Millî Mücadele’nin ilk yıllarında Ankara Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti’ni kuran ve bu cemiyetin başkanı olan Rifat Efendi Millî Mücadele’yi destekledi. 23 Nisan 1920’de Menteşe’den (Muğla) mebus seçilerek ilk meclise katıldı. Bu arada Şeyhülislâm Dürrîzâde’nin İngilizler’in baskısıyla Millî Mücadele aleyhinde verdiği fetvayı reddeden bir fetva verdi. Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde neşredilerek yurdun her tarafına dağıtılan bu fetva halkın Millî Mücadele etrafında toplanmasında son derece etkili oldu. Bunun üzerine İstanbul hükümeti tarafından 25 Nisan 1920’de müftülük görevinden azledildi. Ayrıca I. Örfî İdare Dîvân-ı Harbi tarafından Milli Mücadele’ye destek olduğu gerekçesiyle idamına ve mallarının müsadere edilmesine karar verildi. Ancak Ankara hükümeti Rifat Efendi’yi derhal müftülük görevine iade etti. Altı ay Manisa mebusu olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde çalışan Rifat Efendi müftülük görevini tercih ederek 27 Ekim 1920’de mebusluktan ayrıldı.

16 Aralık 1922’de Şer‘iyye ve Evkaf Vekâleti Hey’et-i İftâiyye âzalığına getirilen Rifat Efendi, bu vekâletin kaldırılıp Diyanet İşleri Reisliği’nin kurulması üzerine 31 Mart 1924’te Diyanet İşleri reisi oldu ve ölümüne kadar (5 Mart 1941) bu görevde kaldı. Kabri Cebeci Asrî Mezarlığı’ndadır.

BİBLİYOGRAFYA

Rifat Börekçi’nin Diyanet İşleri Başkanlığı’ndaki sicil dosyası.

Cemal Kutay, Kurtuluşun ve Cumhuriyetin Manevi Mimarları, Ankara, ts. (Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları), s. 188-198.

“Cumhuriyetin İlk Diyanet İşleri Başkanı Rifat Börekçi’nin 22. Ölüm Yıldönümü”, Asrın Dini Müslümanlık, II/21, Ankara 1963, s. 14-15.

“Vefatının 44. Yıldönümü Münasebetiyle Mehmed Rifat Hoca Efendi”, Diyanet Gazetesi, sy. 313, Ankara 1985, s. 16.

“M. Rifat Börekçi”, a.e., sy. 336 (1987), s. 14, 16.