BUHÂRÎ, Zahîrüddin

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Babasından ve devrin önde gelen diğer âlimlerinden ders okudu. Yetiştirdiği talebeler arasında tanınmış âlimlerden Mecdüddin el-Üsrûşenî bulunmaktadır. Buhara’da kadılık ve muhtesiplik yaptı. 5 Muharrem 619’da (19 Şubat 1222) vefat etti.

Eserleri. 1. el-Fetâva’ẓ-Ẓahîriyye. Zaman içinde ortaya çıkan (nevâzil ve vâkıât) fıkhî konulara dair fetvaların toplandığı bir eserdir. Bedreddin el-Aynî (ö. 855/1451), bu fetvalardan çok gerekli olanları seçerek el-Mesâʾilü’l-Bedriyyetü’l-münteḫabe mine’l-Fetâva’ẓ-Ẓahîriyye adlı eserini meydana getirmiştir. el-Fetâva’ẓ-Ẓahîriyye’nin Süleymaniye Kütüphanesi’nin çeşitli bölümlerinde on sekiz kadar yazma nüshası vardır (meselâ bk. Fâtih, nr. 2379, 2380, 2381; Mahmud Paşa, nr. 253, 254; Süleymaniye, nr. 661, 662; ayrıca bk. Brockelmann, GAL, I, 472; Suppl., I, 652).

2. el-Fevâʾidü’ẓ-Ẓahîriyye. Sadrüşşehîd Hüsâmeddin Ömer b. Abdülazîz’in el-Câmiʿu’ṣ-ṣaġīr şerhinde kapalı ve izaha muhtaç görülen yerleri açıklamak üzere kaleme alınmış bir eserdir (Süleymaniye Ktp., Hekimoğlu, nr. 423, 424; Damad İbrâhim Paşa, nr. 711). Bu kitap Zahîrüddin lakabı ile anılan başka kişilere de nisbet edilmiştir (bk. Leknevî, s. 122), ancak müellifin mukaddimede adını açıkça zikretmesi böyle bir ihtimale imkân vermemektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Kureşî, el-Cevâhirü’l-muḍıyye, III, 55.

İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim, s. 52.

Taşköprizâde, Miftâḥu’s-saʿâde, Kahire, ts., II, 279.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1226, 1298.

Leknevî, el-Fevâʾidü’l-behiyye, s. 122, 156-157.

Brockelmann, GAL, I, 472; Suppl., I, 652.

Ziriklî, el-Aʿlâm, VI, 214-215.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VIII, 303.

Yusuf Ziya Kavakcı, XI ve XII. Asırlarda Karahanlılar Devrinde Māvarā’ al-Nahr İslâm Hukukçuları, Ankara 1976, s. 146-147.

Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 62.