BUHÛTÎ

Kuzey Mısır’da Dekahliye vilâyetine bağlı Buhût köyüne nisbet edilerek Buhûtî (Behûtî) diye anılır. 1000 (1591) yılında doğdu. Yahyâ b. Mûsâ el-Haccâvî, Abdurrahman b. Yûsuf el-Buhûtî, Abdullah ed-Denevşerî, Abdülkadir ed-Denevşerî, Ahmed el-Vârisî, Yûsuf el-Buhûtî ve Muhammed el-Merdâvî gibi devrin önde gelen âlimlerinden ders okudu. Hicaz, Necid, Suriye ve Kudüs başta olmak üzere İslâm dünyasının her tarafından Hanbelî fıkhını öğrenmek isteyenler onun yanına geldiler. İbrâhim b. Ebû Bekir es-Sâlihî, Abdülbâkī ed-Dımaşkī, Yûsuf el-Kermî, Yâsin el-Lebîdî, Muhammed el-Halvetî, Muhammed el-Buhûtî ve Muhammed b. Ebü’s-Sürûr el-Buhûtî önde gelen talebeleri arasında yer alır. 10 Rebîülâhir 1051’de (19 Temmuz 1641) Kahire’de vefat etti.

Buhûtî Hanbelî fıkhına dair birçok şerh ve hâşiye yazmış olup Hanbelî âlimlerinin, “Şeyh Mansûr ve talebesi Halvetî’ninkilerden sonra artık başka hâşiyeye ihtiyaç yoktur” dedikleri rivayet edilir.

Eserleri. 1. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan (metn)i’l-İḳnâʿ. Mûsâ b. Ahmed el-Haccâvî’nin (ö. 968/1560) el-İḳnâʿ adlı eserinin şerhidir. Kahire’de önce dört cilt, daha sonra altı cilt olarak basılmıştır (1319-1320, 1367). Ayrıca Hilâl Musaylihî Mustafa tarafından da altı cilt halinde neşredilmiştir (Riyad 1968; Beyrut 1982).

2. Deḳāʾiḳu üli’n-nühâ li-Şerḥi’l-Müntehâ. Takıyyüddin İbnü’n-Neccâr’ın Müntehe’l-İrâdât’ının şerhidir. Şerḥu Müntehe’l-İrâdât diye de anılan ve defalarca basılan bu eserin giriş bölümünde Buhûtî, metnin bizzat müellifi tarafından yapılan şerhini yetersiz gördüğünü, bunun için müellifin şerhiyle kendisinin Keşşâfü’l-ḳınâʿını özetleyerek bu şerhi meydana getirdiğini söylemektedir. Buhûtî Müntehâ üzerine İrşâdü üli’n-nühâ li-Deḳāʾiḳı’l-Müntehâ adıyla bir de hâşiye yazmıştır.

3. er-Ravżü’l-mürbiʿ. İbn Kudâme el-Makdisî’nin (ö. 620/1223) el-Muḳniʿ adlı eserine Mûsâ b. Ahmed el-Haccâvî’nin Zâdü’l-müstaḳniʿ adıyla yaptığı ihtisara yazdığı şerh olup çeşitli baskıları yapılmıştır (Dımaşk 1304; Hindistan 1305; Kahire 1324, 1348, 1352). Eser daha sonra Ahmed Muhammed Şâkir ve Ali Muhammed Şâkir (Kahire 1954) ile Muhammed Abdurrahman Avad’ın (Beyrut 1405/1985) tahkikleriyle de neşredilmiştir. er-Ravżü’l-mürbiʿ Suudi Arabistan üniversitelerinde Hanbelî fıkhı ders kitabı olarak okutulmaktadır.

4. Mineḥu’ş-şife’ş-şâfiyât fî şerḥi’l-Müfredât (Kahire 1343/1924). İbn Abdülhâdî el-Makdisî’nin en-Naẓmü’l-müfîdü’l-aḥmed fî Müfredâti’l-İmâm Aḥmed adlı manzumesinin şerhidir. Eser Abdullah b. Muhammed tarafından el-Mineḥu’ş-şâfiyât adıyla da neşredilmiştir (Katar, ts.).

5. ʿUmdetü’ṭ-ṭâlib. Hanbelî fıkhını özetleyen bu eser, daha sonra Osman b. Ahmed en-Necdî (ö. 1097/1686) tarafından Hidâyetü’r-râġıb li-Şerḥi ʿUmdeti’ṭ-ṭâlib adıyla şerhedilmiştir (Kahire 1379, nşr. Hasaneyn Muhammed Mahlûf). Sâlih b. Hasan el-Buhûtî ʿUmde’yi Vesîletü’r-râġıb li-ʿUmdeti’ṭ-ṭâlib adıyla manzum hale getirmiştir (GAL Suppl., II, 448).

BİBLİYOGRAFYA

Buhûtî, el-Mineḥu’ş-şâfiyât (nşr. Abdullah b. Muhammed), Katar, ts., nâşirin mukaddimesi.

a.mlf., er-Ravżü’l-mürbiʿ (nşr. Muhibbüddin el-Hatîb), Kahire, ts., nâşirin mukaddimesi, s. 3.

Muhibbî, Ḫulâṣatü’l-es̱er, IV, 426.

İbn Humeyd, es-Süḥubü’l-vâbile ʿalâ ḍarâʾiḥi’l-Ḥanâbile, Kahire, Ma‘hedü’l-mahtûtâti’l-Arabiyye Ktp., vr. 309.

Muhammed eş-Şattî, Muḫtaṣaru Ṭabaḳāti’l-Ḥanâbile, Dımaşk 1339, s. 104.

İbn Bişr en-Necdî, el-Mecd fî târîḫi Necd, Kahire 1349, I, 50.

Serkîs, Muʿcem, I, 599.

Brockelmann, GAL, II, 424; Suppl., I, 688; II, 447-448.

Îżâḥu’l-meknûn, II, 122, 353, 549.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 476.

Ziriklî, el-Aʿlâm, VIII, 249.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, XIII, 22.

Müneccid, Muʿcem, I, 53; III, 61.

Sâlim Ali es-Sekāfî, Muṣṭalaḥâtü’l-fıḳhi’l-Ḥanbelî, Kahire 1401/1981, II, 197.

Abdülcebbâr Abdurrahman, Ẕeḫâʾirü’t-türâs̱i’l-ʿArabî el-İslâmî, Basra 1401/1981, I, 369.

Abdülvehhâb İbrâhim Ebû Süleyman, Kitâbetü’l-baḥs̱i’l-ʿilmî, Mekke 1403/1983, s. 379-380.

H. Laoust, “Al-Bahūtī”, EI² (İng.), I, 949.