BÜNDÂRÎ

586’da (1190) İsfahan’da doğdu ve gençlik yıllarını orada geçirdi. 1217’de Suriye’ye giderek Dımaşk’a yerleşti. Bir süre Eyyûbîler’in hizmetinde kâtip olarak görev yaptı ve 7 Rebîülevvel 643’te (2 Ağustos 1245) Dımaşk’ta öldü. Hayatı hakkında daha fazla bilgi yoktur.

Eserleri. Bündârî’nin biri telif, ikisi ihtisar, biri de tercüme olmak üzere dört eseri vardır.

1. Ẕeylü Târîḫi Baġdâd. Hatîb el-Bağdâdî’nin (ö. 463/1071) Târîḫu Baġdâd adlı eserine yazdığı zeyildir. Brockelmann (GAL Suppl., I, 554) onun bu zeyil dışında Târîḫu Baġdâd adlı başka bir eserinden daha bahsederse de ikisinin aynı eser olduğu ve Brockelmann’ın yanıldığı kabul edilmektedir (yazma nüshası: Paris Bibliothèque Nationale, Arap 6152).

2. Sene’l-Berḳı’ş-Şâmî. İmâdüddin Kâtib el-İsfahânî’nin Musul Atabegi Nûreddin Mahmud b. Zengî ile Selâhaddîn-i Eyyûbî devri hakkında yazdığı, 562-589 (1166-1193) yılları arasındaki olayları ihtiva eden el-Berḳu’ş-Şâmî adlı yedi ciltlik tarihinin muhtasarıdır. Bu eserini 622 (1225) yılında tamamlayan Bündârî el-Berḳu’ş-Şâmî’yi özetlerken metne sadık kalmış edebî tavsifleri, kaside ve menşurlarla mektupların büyük bir kısmını atarak tarihî bir eser meydana getirmeye çalışmıştır. İki yerde (قلت) kelimesiyle işaret ettiği birkaç husus hariç metne hiçbir ilâve yapmamıştır. Bu muhtasarın sadece 562-583 (1166-1187) yılları arasında vuku bulan olayları ihtiva eden kısmı bilinmektedir. Eserin I. cildi Ramazan Şeşen tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1971).

3. Zübdetü’n-Nuṣra ve nuḫbetü’l-ʿuṣra. İmâdüddin Kâtib el-İsfahânî, Selçuklu vezirlerinden Enûşirvân b. Hâlid el-Kâşânî’nin Sultan Melikşah’ın tahta geçişinden (1072) Irak Selçuklu Sultanı Tuğrul b. Muhammed’in ölümüne (1134) kadar vuku bulan hadiseleri ve hâtıratını ihtiva eden Fütûru zamâni’ṣ-ṣudûr ve ṣudûru zamâni’l-fütûr adlı Farsça eserini Arapça’ya çevirmiş, ayrıca onun temas etmediği birçok konuyu ve bu arada Selçuklu tarihinin başlangıç kısmıyla Tuğrul b. Muhammed’in ölümünden Irak Selçukluları’nın çöküşüne (1194) kadar cereyan eden olayları da ilâve ederek Nuṣretü’l-fetre ve ʿuṣretü’l-fıṭre adıyla dört ciltlik bir eser hazırlamıştır. Bündârî de bu eseri Zübdetü’n-Nuṣra ve nuḫbetü’l-ʿuṣra adıyla ihtisar etmiştir. Üç müellifin ortak çalışma ürünü ve Selçuklu tarihi için birinci elden kaynak olan eser ilk defa M. Th. Houtsma tarafından yayımlanmıştır (Tevârîḫu Âli Selcûḳ [L’Histoire des Seldjoucides], Leiden 1889). Daha sonra eserin çeşitli baskıları yapılmış (Kitâbü Târîḫi devleti Âli Selcûḳ, Kahire 1900; Beyrut 1400/1980) ve Kıvâmüddin Burslan tarafından Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi adıyla Türkçe’ye çevrilmiştir (İstanbul 1943). Bündârî Nuṣretü’l-fetre’yi özetlerken metne son derece bağlı kalmış, ancak müellifin edebî tavsiflerini, özene bezene yaptığı secileri, teşbihleri ve özellikle şairler hakkındaki iddialarını eserden çıkarmış, sadece gerekli gördüğü tarihî bilgileri almıştır. Bündârî bu tasarruflarıyla eserin edebî değerini azaltmakla beraber nisbeten daha sade üslûpla yazılmış bir tarih kitabı meydana getirmiştir. Zübdetü’n-Nuṣra sonraları pek çok tarihçiye kaynak olmuştur.

4. Şehnâme. Bündârî, ünlü şair Firdevsî’nin Şehnâme adlı Farsça eserini aynı adla Arapça’ya çevirmiş ve eser Abdülvehhâb Azzâm tarafından yayımlanmıştır (Kahire 1350). Bündârî son üç eserini, kendisinden daima övgüyle söz ettiği Eyyûbîler’in Dımaşk kolu hükümdarı el-Melikü’l-Muazzam Îsâ b. Âdil’e (1218-1227) takdim etmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

Bündârî, Zübdetü’n-Nuṣra, Mukaddime.

İmâdüddin el-İsfahânî, el-Berḳu’ş-Şâmî (nşr. Ramazan Şeşen), İstanbul 1979, nâşirin giriş, s. XIII-XV, XXX-XXXI.

Yâkūt, Muʿcemü’l-üdebâʾ, XIX, 19.

İbn Hallikân, Vefeyât, V, 150.

Safedî, el-Vâfî, I, 140.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 239; II, 954, 1956.

Serkîs, Muʿcem, I, 592; II, 1375-1376.

Brockelmann, GAL, I, 391-392; Suppl., I, 548, 554.

Ziriklî, el-Aʿlâm, V, 332.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VIII, 48.

F. Rosenthal, A History of Muslim Historiography, Leiden 1968, s. 50, 120, 178, 470.

Müneccid, Muʿcem, III, 115; IV, 64.

Storey, Persian Literature, I, 254-256.

Faruk Sümer – Ali Sevim, İslam Kaynaklarına Göre Malazgirt Savaşı, Ankara 1971, Giriş, s. XIII.

Browne, LHP, II, 166, 326, 360-362, 472.

Ramazan Şeşen, Salâhaddîn Devrinde Eyyûbîler Devleti, İstanbul 1983, s. 9.

Aʿyânü’ş-Şîʿa, VIII, 393.

Claude Cahen, “The Historiography of the Seljuqid Period”, Historians of the Middle East (ed. B. Lewis – P. M. Holt), London 1962, s. 67-68.

“Bündârî”, İA, II, 837.

M. Th. Houtsma – [Cl. Cahen], “al-Bundārī”, EI² (İng.), I, 1309.