BÜŞTÎ

Nîşâbur yakınlarında bulunan Büşt’e (Büst) nisbetle el-Büştî, buraya bağlı Hârzenc köyüne nisbetle de el-Hârzencî diye anılır. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Ebû Abdullah el-Bûşencî’den hadis okuduğu, Hâkim en-Nîsâbûrî’ye de hadis okuttuğu bilinmektedir. Gulâmu Sa‘leb’in de belirttiği gibi Büştî, devrinde Horasan dil ve edebiyat âlimlerinin en meşhurlarından biriydi. 330 (941) yılında yaptığı hac yolculuğu sırasında uğradığı Bağdat’ta Irak’ın önde gelen ilim adamlarıyla tanıştı; bedevîlerle teması olmadığı ve onların arasında yaşayan dile ait zengin malzemeyi tanımadığı halde Arap dilindeki derin bilgisi bu âlimleri hayrete düşürdü. Büştî 348 yılı Recebinde (Eylül 959) vefat etti.

Eserleri. Halîl b. Ahmed’in Kitâbü’l-ʿAyn adlı eserinde eksik bıraktığı yerleri tamamlamak üzere kaleme aldığı Kitâbü’t-Tekmile’nin günümüze kadar gelip gelmediği bilinmemektedir. Ezherî’nin (ö. 370/980-81) belirttiğine göre Büştî eserinin baş tarafında faydalandığı kaynakların uzun bir listesini vermiş, bu eserleri hocalarından semâ yoluyla bizzat duymadığını belirtmiş, doğruyu yanlıştan ayırmasını bilen biri için bunun bir kusur sayılamayacağını söylemiştir. Ancak onu ağır bir dille tenkit eden Ezherî, Arap yazısının noktalama ve imlâ bakımından o dönemde henüz mükemmel şeklini almadığını, bir hocadan duymadan yazılı eserlerden faydalanmanın sağlıklı bir yol olamayacağını ve bu sebeple Büştî’nin noktalı ve noktasız harflerle yazılan kelimelerde pek çok hata yaptığını söyleyerek bu konuda çeşitli örnekler vermektedir (Tehẕîbü’l-luġa, I, 32-40). Büştî’nin, kendisini şöhrete ulaştıran bu eserden başka Kitâbü’t-Tafṣile ve Kitâbü Şerḥi (Tefsîri) ebyâti Edebi’l-kâtib adlı iki kitap daha yazdığı kaynaklarda zikredilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA

Tehẕîbü’l-luġa, I, 32-40.

Yâkūt, Muʿcemü’l-üdebâʾ, IV, 203-208.

a.mlf., Muʿcemü’l-büldân, II, 336.

İbnü’l-Esîr, el-Lübâb, I, 33.

İbnü’l-Kıftî, İnbâhü’r-ruvât, I, 107-119.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, I, 388.

Sezgin, GAS, II, 554-555, 556.

Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), I, 208.