Farsça “tekerlek” anlamındaki çarha kelimesine Türkçe +cı ekinin eklenmesiyle türetilmiştir. Ancak kelime ile bu işi yapanlar arasında doğrudan doğruya ne gibi bir münasebet olduğu bilinmemektedir. Çarhacılar askerlerin en iyilerinden seçilir ve genellikle keşif hizmetlerinde kullanılırlardı. İlhanlı, Karakoyunlu ve Akkoyunlular’da bu birliğe mangalay (mankalay) veya talîa denirdi. Memlükler’de ise öncü kuvvetlerine câliş yahut keşşâf adı verilirdi. Osmanlılar’da sayıları 4-5000 civarında olan bu atlılar, asıl ordunun 7-8 fersah önünden giderler ve çarhacıbaşı denilen bir kumandanın emri altında bulunurlardı. Orduda Moldavyalı, Ulah ve Tatar askerleri gibi yardımcı kuvvetler varsa bunlar çarhacıların da önünde giderler ve etrafı talan ederlerdi. Çarhacıların yaptığı tâlime çarha, savaşlarına çarha cengi, bu savaşlarda kullanılan topa da çarha topu adı verilirdi. XIX. yüzyılda da varlığını koruyan çarhacılar daha sonra ortadan kaldırılmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Kāmûs-ı Türkî, s. 509.
Tursun Bey, Târîh-i Ebü’l-Feth (nşr. Mertol Tulum), İstanbul 1977, s. 50, 96, 127, 165.
İbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osmân, I. Defter, s. 151.
Mehmed Zaîm, Târih, Nuruosmaniye Ktp., nr. 3270, vr. 226a.
Selânikî, Târih (İpşirli), I, 401.
Vâsıf, Târih (İlgürel), s. 69.
Marsigli, Osmanlı İmparatorluğunun Askeri Vaziyeti, s. 222-223.
Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, s. 203.
a.mlf., Kapukulu Ocakları, I, 600; II, 256, 261, 263-264.
Pakalın, I, 326.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 8. cildinde, 229-230 numaralı sayfalarda yer almıştır.