ÇÂRPERDÎ

664 (1265) yılında doğdu. Arrân yöresinde bir yerleşim merkezi olan Çârperd’e (Cârberd) nisbetle anılmakta olup muhtemelen burada doğmuştur. Daha sonra Tebriz’e yerleşti, burada ilim tahsil etti ve ömrünün sonuna kadar ders okutmakla meşgul oldu.

Uzun süre yanında kaldığı Kādî Beyzâvî ve Nizâmeddin et-Tûsî gibi âlimlerden ders alan Çârperdî, Şâfiî fıkhı yanında aklî ilimlerle diğer dinî ilimleri de okudu; fıkıh, sarf ve nahiv ilimlerinde derin bilgi sahibi oldu. Nûreddin Ferec b. Muhammed el-Erdebîlî ve Muhammed b. Abdürrahim el-Meylânî gibi âlimler kendisinden ders aldı; Adudüddin el-Îcî ile de bazı konularda tartışmaları oldu (Sübkî, X, 47-79). Ramazan 746’da (Ocak 1346) Tebriz’de vefat etti.

Eserleri. 1. el-Hâdî. Abdülgaffâr b. Abdülkerîm el-Kazvînî’nin Şâfiî fıkhına dair el-Ḥâvî adlı eserinin şerhi olup tamamlanmamıştır (Süleymaniye Ktp., Yenicami, nr. 438).

2. es-Sirâcü’l-vehhâc fî şerḥi’l-Minhâc. Hocası Beyzâvî’nin usûl-i fıkha dair Minhâcü’l-vüṣûl adlı eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1432/1, 1433/1, 1434; Lâleli, nr. 773).

3. Ḥâşiye ʿale’l-Keşşâf. Zemahşerî’nin el-Keşşâf adlı tefsiri üzerine yapılmış on ciltlik bir hâşiyedir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 358, 572, 573; Lâleli, nr. 328; Hacı Mahmud Efendi, nr. E 65/3; Damad İbrâhim Paşa, nr. 162-163; Serez, nr. 327).

4. Şerḥu’ş-Şâfiye. Cemâleddin İbnü’l-Hâcib’in sarfla ilgili eş-Şâfiye adlı eserinin şerhi olup müstakil birçok baskısından başka (bk. Brockelmann, GAL, I, 371; Suppl., I, 536) Nukrekâr lakabıyla tanınan Abdullah b. Muhammed el-Hüseynî’nin (ö. 776/1374) Şerḥu’ş-Şâfiye fi’t-taṣrîf adlı eserinin kenarında taşbaskı olarak neşredilmiştir (İstanbul 1276, 1285, 1293, 1314). Eser üzerine yapılan hâşiyelerden İzzeddin İbn Cemâa ile Hüseyin er-Rûmî’nin hâşiyesi bir mecmua içinde birlikte basılmıştır (İstanbul 1310).

5. Şükûk ʿale’l-Ḥâcibiyye (Şerḥu’l-Kâfiye). İbnü’l-Hâcib’in el-Kâfiye adlı eserinin şerhidir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 4989/2).

6. Ḥâşiye ʿalâ şerḥi Ḫillî ʿalâ Muḫtaṣari’l-Müntehâ. İbnü’l-Hâcib’in Muḫtaṣarü’l-Müntehâ’sı üzerine İbnü’l-Mutahhar el-Hillî’nin (ö. 726/1326) yaptığı Ġāyetü’l-vüṣûl adlı şerhin hâşiyesidir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1351/1).

7. el-Muġnî fî ʿilmi’n-naḥv (Süleymaniye Ktp., Şehzade Mehmed, nr. 100/4; Kadızâde Mehmed, nr. 509; Harput, nr. 2/1; Fâtih, nr. 5068/3, 5070/2). Bu eser Muhammed b. Abdürrahim el-Ömerî el-Meylânî ve Abdullah b. Seyyid Fahreddin el-Hüseynî tarafından şerhedilmiştir (Brockelmann, GAL Suppl., II, 257-258).

Bunlardan başka kaynaklarda adları geçen eserlerinden bazıları şunlardır: Şerḥu’l-Hidâye (Hanefî fakihi Burhâneddin el-Mergīnânî’nin el-Hidâye adlı eserinin şerhidir); Şerḥu’l-Uṣûli’l-Pezdevî (Ebü’l-Usr el-Pezdevî’nin Hanefî fıkıh usulünün önemli kaynaklarından olan eserinin şerhidir); Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi’l-Mufaṣṣal (Zemahşerî’nin nahve dair el-Mufaṣṣal’ına İbnü’l-Hâcib’in yaptığı el-Îżâḥ adlı şerhin hâşiyesidir).

BİBLİYOGRAFYA

Sübkî, Ṭabaḳāt, IX, 8-17; X, 47-79.

İsnevî, Ṭabaḳātü’ş-Şâfiʿiyye, I, 394.

Şevkânî, el-Bedrü’ṭ-ṭâliʿ, I, 47.

İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, I, 123-124; III, 230.

İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-zâhire, X, 145.

Süyûtî, Buġyetü’l-vuʿât, I, 303.

Taşköprizâde, Miftâḥu’s-saʿâde, I, 142.

Serkîs, Muʿcem, I, 670, 776.

Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 112, 626; II, 1021, 1478, 1751, 1774, 1789, 2036.

İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ḥicâl, I, 4.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, VI, 148.

Hânsârî, Ravżâtü’l-cennât, I, 334-336.

Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 108.

Brockelmann, GAL, I, 345, 370-371; II, 246; Suppl., I, 532, 536, 679; II, 257-258.

Ziriklî, el-Aʿlâm, Beyrut 1969, I, 107.

Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, I, 198.

Dihhudâ, Luġatnâme, X/A, s. 39-40; X/B, s. 22.