DÂRÜLERKAM

İslâm tarihinde Dârülislâm diye de bilinen bu ev, ilk müslümanlardan Erkam b. Ebü’l-Erkam el-Mahzûmî’ye aitti. Mekkeli müşriklerin giderek artan zulüm ve baskıları yüzünden Hz. Peygamber Mescid-i Harâm içinde Safâ tepesinin eteklerinde bulunan bu evi kendine ikametgâh olarak seçti. Burada bir yandan ashâb-ı kirâma dinî bilgiler öğretirken bir yandan da ilâhî gerçeği arayan insanları İslâm’a davet ediyor, onlara Kur’ân-ı Kerîm okuyor ve onlarla birlikte namaz kılıyordu. Hz. Peygamber’in bu evdeki faaliyetlerinin sonucunda birçok kimse müslüman olmuş, Ömer de İslâmiyet’i burada kabul etmişti. İslâm’a davet için bu evin seçilmesinde, Kâbe’nin haremine dahil oluşu, hac ve umre için Mekkeliler’le ve dışarıdan gelen pek çok kimse ile dikkati çekmeden temas kolaylığı sağlaması gibi hususlar göz önüne alınmıştır.

Hz. Peygamber’in Dârülerkam’da oturmaya başlaması ilk müslümanların İslâmiyet’i kabul tarihlerine bir esas teşkil etmiş, sahâbîlerin müslüman oluşları, Resûlullah’ın Dârülerkam’a girmesinden önce veya sonra şeklinde tarihlendirilmiştir.

Hz. Peygamber’in Dârülerkam’a geliş tarihi nübüvvetin 4. yılı olarak kabul edilirse de bu doğru değildir. Erkam b. Ebü’l-Erkam’ın ilk müslümanlar arasında yer almasından dolayı bu tarihi bi‘setin 1. yılı, hatta bu yılın ilk ayları olarak kabul etmek gerekir. Hz. Peygamber, nübüvvetin 6. yılı Zilhicce ayında Ömer’in müslüman olmasından sonra Dârülerkam’dan ayrılmıştır.

Erkam b. Ebü’l-Erkam bu evi çocuklarına bırakmış, oğulları ve torunları burada oturmuşlardır. Daha sonra Abbâsî Halifesi Ebû Ca‘fer el-Mansûr Dârülerkam’ı satın aldı. Ölümünden sonra ise oğlu Halife Mehdî-Billâh’a intikal etti, o da bu evi karısı Hayzürân bint Atâ’ya bağışladı. Hayzürân çevresindeki bazı evleri ve arsaları da satın alıp Dârülerkam’ı yeniden yaptırdı. Bundan dolayı ev Dâruhayzürân adını aldı ve içinde bir de mescid yapıldı. Tarih boyunca birçok defa tamir gören Dârülerkam III. Murad tarafından mescid olarak yenilendi (999/1591). Suudi Arabistan Krallığı’nca Harem-i şerif için yapılan çevre düzenlemesi sırasında Dârülerkam yıkılarak arsası Harem arsasına katılmıştır.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Hişâm, es-Sîre, I, 280.

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, III, 242-244.

Ezrakī, Aḫbâru Mekke (Melhas), II, 260, 266.

Fâkihî, Aḫbâru Mekke (nşr. Abdülmelik b. Abdullah), Mekke 1407/1986-87, II, 208; III, 330; IV, 12, 14, 130, 206.

Belâzürî, Ensâb, I, 116.

Takıyyüddin el-Fâsî, Şifâʾü’l-ġarâm bi-aḫbâri’l-Beledi’l-ḥarâm (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Beyrut 1405/1985, I, 13, 33, 34, 122, 322, 362, 440, 446, 532.

Diyarbekrî, Târîḫu’l-ḫamîs, I, 293.

Mir’âtü’l-Haremeyn: Mir’ât-ı Mekke, I, 116.

İbrâhim Rifat Paşa, Mirʾâtü’l-Ḥaremeyn, I, 193.

Hamîdullah, İslâm Peygamberi (Tuğ), I, 98, 107.

Köksal, İslâm Tarihi (Mekke), III, 202-207.

Reckendorf, “Erkam”, İA, IV, 316.

M. Watt, “al-Arkam”, EI² (Fr.), I, 654.