DÂVÛD el-FETÂNÎ

Malaka yarımadasının kuzeydoğu sahilindeki Patani şehrindendir. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Mekke’ye gidip yerleştiği, Şettâriyye tarikatına mensup olduğu ve halk arasında Şeyh Dâvûd Patani diye anıldığı bilinmektedir. Fetânî’nin telif çalışmaları yanında en büyük hizmeti, çok sayıda önemli İslâmî metni bir dizi halinde Malay diline tercüme edip Budistler’in hâkimiyetinde bulunan Patani müslümanlarının istifadesine sunmuş olmasıdır. Ölüm tarihi kesin olarak belli olmamakla birlikte 1259 (1843) yılından sonra vefat ettiği anlaşılmaktadır.

Eserleri. Arapça kaynaklardan derleme suretiyle çeşitli İslâmî konularda çok sayıda eser yazan ve büyük çoğunluğunu 1809-1843 yılları arasında yayımlayan Fetânî’nin çalışmalarından bir kısmı şunlardır: ed-Dürrü’s-semîn (İslâm akîdesiyle ilgili bir el kitabıdır); Keşfü’l-ġumme (ölümden sonraki hayatı ele alan hacimli bir risâledir); İbrâhim el-Lekānî’nin manzum bir akaid risâlesi olan Cevheretü’t-tevḥîd üzerine Malayca yazdığı ve Mekke’de yayımladığı şerh; Kifâyetü’l-muḥtâc (Hz. Peygamber’in mi‘racıyla ilgilidir); Fürûʿu’l-mesâʾil ve uṣûlü’l-mesâʾil (1838 yılında Ahmed b. Ahmed er-Remlî’nin el-Fetâvâ’sından derlenen ve Hindistan müslümanları arasında meşhur olan bu hacimli eser Fetânî’nin fıkıh ve akaidle ilgili en büyük çalışmasıdır); namaz konusunda yazılan ve Bombay’da litografik baskısı yapılan bir dizi risâle (bu risâlelerin ve Kifâyetü’l-muḥtâc’ın 1880 yılından itibaren Mekke’deki kitapçılarda satıldığı bilinmektedir [C. Snouck-Hurgronje, s. 287]); nikâh konusuyla ilgili olup Nevevî’nin Minhâcü’ṭ-ṭâlibîn’i, Zekeriyyâ el-Ensârî’nin Fetḥu’l-Vehhâb’ı, İbn Hacer el-Heytemî’nin Tuḥfetü’l-muḥtâc’ı ve Şemseddin er-Remlî’nin Nihâyetü’l-muḥtâc’ından derlenen risâlesi (İstanbul 1809); Cemʿu’l-fevâʾid (tasavvufî kıssa ve uyarıları ihtiva etmektedir); Kenzü’l-minen ʿalâ ḥikemi Ebî Medyen (Endülüslü âlim ve mutasavvıf Ebû Medyen’in hikmet ve vecizeleri üzerine yazılan bir şerhin Malayca’ya yapılmış tercümesidir; eserde hikmetler Arapça orijinalleriyle birlikte neşredilmiştir [Mekke 1328]).

Fetânî bunlardan başka Gazzâlî’nin eserlerinden pek çoğunu Malayca’ya çevirmiştir. Eserlerinin basım yeri ve tarihleri hakkında kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Halen Mekke’de yaşayan torunları 1910 yılından bu yana eserlerinin baskısını sürdürmekte, bir kısmının da ilk neşrini yapmaktadırlar. Fetânî’nin Malay dilinde telif ettiği basılmamış eserlerinin yazma nüshaları Cambridge (Scot koleksiyonu), Cakarta, Leiden ve Londra’da (Royal Asiatique Society) bulunmaktadır (bk. EI² [İng.], II, 183).

BİBLİYOGRAFYA

C. Snouck-Hurgronje, Mekka (trc. J. M. Monahan), Leiden 1931, s. 287.

M. B. Hooker, Islamic Law in South-East Asia, Singapur 1984, s. 32.

C. O. Blagden, “List of Malay Books”, JRAS (1899), s. 125, nr. 50.

Werner Kraus, “Islam in Thailand: Notes on the History of Muslim Provinces, Thai Islamic Modernism and the Separatist Movement in the South”, JIMMA, V/2 (1984), s. 415-416.

P. Voorhoeve, “Dāwūd al-Faṭānī”, EI² (İng.), II, 183.