DE AMICIS, Edmondo

Oneglia’da doğdu. Modena Askerî Akademisi’nde okuyarak topçu subayı çıktı ve 1866 Avusturya-İtalya Savaşı’na katıldı. Önceleri ordunun yayın organı L’Italia militare’de askerlik hayatı üzerine çeşitli yazılar yazdı; yirmi bir yaşında iken de yayın müdürü oldu. 1868’de askerlikle ilgili hikâyelerinden meydana gelen ilk kitabı La vita militare’yi, arkasından da Ricordi di Roma (1870) ve Ricordi del 1870-1871 adlı hâtıraları ile kısa hikâyelerini topladığı Novelle’yi yayımladı (1872). 1871 yılında görevli olarak İspanya’ya gönderildi. Burada gördüklerini, Kurtuba halifelerinin ülkesindeki kültür kalıntılarını incelediğini belirttiği yazılarında anlattı ve daha sonra bu yazıları kitap haline getirdi (La Spagna, 1872). Aynı yıl askerlikten ayrılarak 1870’lerin sonuna kadar Hollanda, İngiltere, Fas, İstanbul, Paris gibi yerlere seyahat etti ve izlenimlerini Olanda (1874), Ricordi di Londra (1874), Marocco (1876), Constantinopoli (1878-1879) ve Ricordi di Parigi (1879) adlı kitaplarında yayımladı.

1880’den sonra seyahat etmekten vazgeçen De Amicis kendini tamamıyla yazılarına verdi ve şiirleriyle asıl şöhretini kazandığı çocuk ve okul hayatını konu edinen eserlerini kaleme almaya başladı (Poesie, 1880; Gli amici, 1883; Il cuore, 1886; Sull’oceano, 1889; Il Romanzo di un maestro, 1890; Fra i scuola e casa, 1892; La Carrozza di tutti, 1899; Memorie, 1899; Ricordi di infanzia e scuala, 1901; Lotte civili, 1901; Le Cri du peuple, 1907). De Amicis Bordighera’da öldü.

Eserlerinin en ünlüsü otuza yakın dile çevrilen Il cuore’dir. Bir öğrencinin günlük notları şeklinde kaleme alınmış duygusal bir çocuk romanı olan bu eser birkaç defa da Türkçe’ye çevrilmiş ve Mektep Âlemi (İstanbul 1328), Çocuk Kalbi (İstanbul 1926, 1984), Annesini Kurtaran Kahraman Çocuk (1957), Vicdan, Bir Talebenin Hâtıra Defteri (1960) adları altında yayımlanmıştır.

De Amicis’in Türkler’i özellikle ilgilendiren kitabı, yirmi sekiz yaşında iken 1874 yılında ziyaret ettiği İstanbul’u anlatan Constantinopoli’dir. Kitap ilk defa Milan’da 1878-1879 yıllarında iki bölüm halinde yayımlanmış, hemen arkasından Fransızca’ya, daha sonra da İngilizce, Almanca ve Yunanca’ya çevrilmiştir. Türkçe’ye ise ilk defa Reşat Ekrem Koçu tarafından, ancak on makalelik küçük bir kısmı Fransızca’sından özetlenerek çevrilmiş ve 1936 Ocak-Şubat aylarında Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilen bu kısa çeviri kitap halinde de yayımlanmıştır (1874’de İstanbul, İstanbul 1938). Eserin tam metin olarak Türkçe’ye kazandırılması, Kültür Bakanlığı Yayınları arasında ancak 1981 yılında ve yine Fransızca’sından yapılan bir çeviriyle gerçekleştirilmiştir (İstanbul: 1874 [trc. Beynun Akyavaş]). Akıcı bir üslûba sahip bulunmasına rağmen çevirinin İtalyanca aslından yapılmamış olması ve kitaba orijinal gravürlerin tamamının alınmayıp alınanların da yeterince özenli basılmaması eserin Türkiye’deki yeni bir şansızlığıdır. De Amicis’i ve İstanbul üzerine yazılmış seyahatnâmeler arasında önemli bir yere sahip olan eserini, gerek yaptığı özet çeviriyle gerekse yayımladığı İstanbul Ansiklopedisi’nde yer verdiği geniş maddelerle (bk. bibl.) ilk defa Türk milletine tanıtan Reşat Ekrem Koçu’nun da belirttiği üzere müellif Türkler’le yakından temas etme fırsatı bulamamış, Türk hayatı hakkında verdiği bilgiler de kendininkilerden önce yazılanlardan pek ileri geçememiştir. Çünkü yazar kitabına aldığı bilgilerin pek çoğunu, İstanbul’da karşılaştığı ve bir kısmı ile yakın dostluk kurup eserini onlara ithaf ettiği İtalyan kolonisinden derlemiştir. Derlediği bu bilgileri tenkit süzgecinden geçirmemiş olması, ayrıca çok farklı bir dünyadan geldiğini ve gördükleri karşısında nasıl şaşkınlık geçirdiğini açıkça belirtmesine rağmen topladığı bilgileri kendince değerlendirmesi çeşitli yanlışlıklar yapmasına sebep olmuştur. Buna karşılık gazetecilikten yetişmiş olmasının da katkısıyla gelişmiş güçlü bir gözlem yeteneğine ve daha önceki seyahatnâme yazarlarının hiçbirinde görülmeyen olağan üstü akıcılıkta bir üslûba sahip bulunması, ilgi çekici olaylarla ve ayrıntılarla süslediği eserini Avrupa’da o güne kadar yazılmış en popüler İstanbul seyahatnâmesi haline getirmiştir. Eserin okuyucu tarafından tutulmasının diğer bir sebebi de De Amicis ile birlikte İstanbul’a gelen Junck ve Cesare Biseo adlı ressamların yaptıkları, bugün büyük kısmı belge niteliği taşıyan gravürlerle süslenmiş olmasıdır.

BİBLİYOGRAFYA

E. de Amicis, İstanbul: 1874 (trc. Beynun Akyavaş), Ankara 1981, s. III-IV.

A. Mori, Gli Italiani a Costantinopoli, Modena 1906, s. 231.

M. Martini, Edmondo de Amicis: L’homme, l’oeuvre, le témoin d’une époque, [baskı yeri yok] 1950.

L. Gigli, Edmondo De Amicis, Torino 1962.

R. Frattarolo, “Edmondo De Amicis”, Orientamenti Culturali-Letteratura Italiana I. Minori, Milano 1962, s. 3099-3112.

A. Rispoli – D. Fonti, Costantinopoli Incisioni di Cesare Biseo, İstanbul 1985 (sergi katalogu).

L. Troisio, “De Amicis, Edmondo”, Dizionario critico della Letteratura Italiana, Torino 1986, II, 104-107.

Çelik Gülersoy, İstanbul Kitaplığı: Katalog, İstanbul 1988, s. 234-235.

Semra Germaner – Zeynep İnankur, Oryantalizm ve Türkiye, İstanbul 1989, s. 151-167.

Enciclopedia Italiana, Roma 1929-39, XII, 432.

TA, XII, 367.

R. Ekrem Koçu, “Amicis, Edmondo de”, İst.A, II, 782-783.

a.mlf., “Constantinopoli”, a.e., VII, 3601-3605.

EBr., VII, 127.

ABr., VII, 34.

EAm., I, 740.