Daha çok Mısır ve Sudan’da yaygınlık kazanan Desûkıyye tarikatı Burhâniyye veya Burhâmiyye adlarıyla da tanınır. Nitekim Harîrîzâde tarikatı “Burhâniyye” maddesinde ele almıştır (Tibyân, I, vr. 110a vd.). Tarikat mensuplarına genellikle Berâhime veya Berâhimiyyûn (İbrâhimîler) adı verilmiştir.
Rifâiyye tarikatını Mısır’da yayan Şeyh Ebü’l-Feth el-Vâsıtî Desûkī’nin dedesidir; bu bakımdan Desûkıyye’nin Rifâiyye ile ilgisi vardır. Ayrıca âdâb ve erkânındaki ortak noktalar sebebiyle Bedeviyye, Şâzeliyye ve Medyeniyye tarikatları ile de münasebeti bulunduğu gibi Desûkıyye’yi Bedeviyye ve Şâzeliyye’nin bir kolu sayanlar da vardır (bk. Zebîdî, s. 19).
Cehrî zikir, ibadete düşkünlük, şeriat ve tarikat hükümlerine sıkı bir şekilde bağlılık, evliyanın ahlâkını örnek almak, beşerî arzulara şiddetle karşı koyarak nefsi öldürmek Desûkıyye tarikatının esasları olarak kabul edilir. Genellikle yeşil elbise giyen tarikat mensupları tilâvet ve zikir meclislerinde “yâ dâim” zikrini sık sık tekrar ederler. İbrâhim ed-Desûkī tarikatta semâa yer vermediği ve semâı reddettiği halde halifeleri semâı ve mevlid âyinlerini tarikatlarının bir esası haline getirmişlerdir (bk. Âmir en-Neccâr, s. 265).
Desûkıyye tarikatı Şehâbeddin Ebü’l-Abbas Ahmed b. Osman eş-Şernûbî’ye (ö. 994/1586) nisbet edilen Şernûbiyye, Sâlih Âşûr el-Mağribî’ye nisbet edilen Âşûriyye, Ebû Sâlim et-Tâzî’ye nisbet edilen Tâziyye ve Celâleddin es-Süyûtî’ye nisbet edilen Süyûtiyye adlı dört kola ayrılmıştır. Harîrîzâde Tibyân’da bu kolların her birinin Desûkī’ye ulaşan silsilelerini kaydetmiştir. Ayrıca çağdaş Mısır kaynaklarında tarikatın Şehâviyye adlı bir kolu olduğu söylenmekte, ancak silsilesi verilmemektedir. Desûkıyye’nin Şernûbiyye ve Şehâviyye kolları günümüzde Mısır’da faal tarikatlar arasında yer almaktadır. Desûkıyye bugün Mısır’ın yanı sıra Suriye, Küveyt, Ebûzabî (Abudabi), Dubâi ve Sudan’ın Hartum şehrinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Zebîdî, ʿİḳd, s. 19.
Harîrîzâde, Tibyân, I, vr. 110a-127b, 209b-210a; II, vr. 181b-185a.
A. Le Chatelier, Les Confréries Musulmanes du Hedjaz, Paris 1887, s. 190-194.
Hüseyin Vassâf, Sefîne, I, 253-258.
Seyyid Üveys, el-İbdâʿu’s̱-s̱eḳāfî ʿalâ ṭarîḳati’ṣ-ṣûfiyye, Kahire 1981, s. 190.
Âmir en-Neccâr, eṭ-Ṭuruḳu’ṣ-ṣûfiyye fî Mıṣr, Kahire 1983, s. 261-265.
F. Dejong, “Les confréies mystiques musulmanes an machreq arabe”, Les ordres mystiques dans l’Islam: Cheminements et situation actuelle (ed. A. Popovic – G. Veinstein), Paris 1986, s. 211, 214, 231.
Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1994 yılında İstanbul’da basılan 9. cildinde, 212 numaralı sayfada yer almıştır.