DÛLÂBÎ, Muhammed b. Sabâh

Aslen Heratlı olup 151’de (768) Rey yakınlarındaki Dûlâb (Devlâb) kasabasında doğdu ve buraya nisbetle Dûlâbî diye tanındı. Bazı kaynaklarda Bezzâr diye geçerse de bez imalât ve ticareti yaptığı için Bezzâz lakabıyla, Müzeyneliler’in mevlâsı olduğundan Müzenî, Bağdat’a yerleşip orada ikâmet ettiği için Bağdâdî nisbeleriyle de anılır. Dûlâbî, hadislerini çok iyi bildiği Hüşeym b. Beşîr’den başka Abdullah b. Mübârek, Cerîr b. Abdülhamîd, Süfyân b. Uyeyne, Yezîd b. Hârûn gibi muhaddislerden hadis rivayet etmiştir. Kendisinden de Ahmed b. Hanbel, Yahyâ b. Maîn, Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd, Ebû Hâtim er-Râzî, Ebû Zür‘a er-Râzî, Ebû Zür‘a ed-Dımaşkī gibi meşhur âlimler rivayette bulunmuşlardır.

Ahmed b. Hanbel, Yahyâ b. Maîn, Ebû Hâtim er-Râzî ve İbn Hibbân gibi hadis otoriteleri Dûlâbî’nin sika bir râvi olduğunu belirtirler. Bablara göre tasnif edildiği söylenen küçük es-Sünen’inin günümüze gelip gelmediği bilinmemekte ve hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Rivayetleri Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i ile Buhârî ve Müslim’in el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’lerinde ve Ebû Dâvûd’un es-Sünen’inde yer almaktadır. Kütüb-i Sitte’nin diğer müellifleri de hocaları vasıtasıyla ondan aldıkları hadislere kitaplarında yer vermişlerdir.

Dûlâbî, ömrünün büyük bir kısmını geçirdiği Bağdat’ta (Kerh yakasında) Muharrem 227’de (Kasım 841) vefat etmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VII, 342.

Ahmed b. Hanbel, el-ʿİlel (Koçyiğit), s. 241, 251, 383.

Buhârî, et-Târîḫu’l-kebîr, I, 118.

a.mlf., et-Târîḫu’ṣ-ṣaġīr, II, 327.

İbn Ebû Hâtim, el-Cerḥ ve’t-taʿdîl, VII, 289.

Hatîb, Târîḫu Baġdâd, V, 365-366.

Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân, II, 485.

Zehebî, Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ, II, 441.

a.mlf., Aʿlâmü’n-nübelâʾ, X, 670-672.

İbn Kesîr, el-Bidâye, X, 299.

İbn Hacer, Tehẕîbü’t-Tehẕîb, IX, 229-231.

İbnü’l-İmâd, Şeẕerât, II, 62.

Kettânî, er-Risâletü’l-müsteṭrafe, s. 35.

Fuat Sezgin, Buhârî’nin Kaynakları, İstanbul 1956, s. 274.