Egemen Çağrı Mızrak. Peter Golden’in “Khazar studies” adlı eserinin tercümesi ve kritiği. Yüksek lisans tezi (2005)

Egemen Çağrı Mızrak. Peter Golden’in “Khazar studies” adlı eserinin tercümesi ve kritiği. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2005, XX+380+XXIX+252 s.

Özet

Peter B. Golden’ın “Khazar Studies (An Historico-Philological Inquiry intothe Origins of the Khazars) Volume I-II” adlı eseri, Hazaroloji alanında ana kaynaklardan biri olarak görülmektedir. Tezimizin konusunu oluşturan bu eserin bugüne değin Türkçe’ye kazandırılmamış olması bu sahadaki en önemli eksikliklerden biri olarak durmaktaydı. Bu nedenle, yukarıda da açıklandığı üzere, Hazaroloji ve ilintili alanlarda çalışmalar yapan Türk tarihi araştırmacılarının bu ehemmiyet arzeden eserden faydalanabilmeleri amacıyla, tez konusu olarak, adı geçen eserin Türkçe’ye tercümesi seçilmiştir.

Golden, bu çalışmasında, Hazar tarihiyle ilgili tartışmalı olan hususlarda, Artamonov, Dunlop, Zająkowski, Czeglédy, Németh gibi Hazar tarihi sahasında söz sahibi araştırmacıların görüşlerine başvurarak, bunları mukayeseli olarak tetkik etmiş ve kendi değerlendirmelerini ortaya koymuştur. Golden, özellikle Hazarlar’ın kökeninin ne olduğu konusundaki tartışmaları bertaraf edebilmek için, I. cildin IV. bölümünde yer alan Sözcük Listesi’nde, Hazar lisanında yer alan boy, isim, unvan, yer, su, yer-su adlarının etimolojik incelemesine yönelik bir liste sunarak, Hazarlar’ın bir Türk kavmi oldukları sonucuna varmıştır.

Tercüme ettiğimiz bu muazzam eser esasen iki ciltten oluşmaktadır: Eserin I. cildi toplam dört bölümden oluşmaktadır: (i) Birinci bölümde, Hazar Kağanlığı’nın teşekkülünden evvel, Avrasya düzlüklerinde, Balkanlar’da ve hatta Avrupa içlerine uzanan serüvenleri ile adlarını duyurmuş bazı Türk boylarının kısa tarihleri sunulmuştur. (ii) İkinci bölümde, Hazarların kökenleri, tarih sahnesine çıkışları ve Hazar Kağanlığı tarihi ile ilgili meseleler üzerinde durulmuştur. (iii) Üçüncü bölümde ise Kağanlık ile ilişkili kavimler ve budunlar tanıtılmış ve ayrıca Hazar yurdundaki ekonomik durum anlatılmıştır (iv) Sözcük Listesi başlığı altındaki IV. bölümde, tarih alanından filoloji alanına geçilerek, Hazar dili ve Hazarlar’ın kökenine ilişkin teferruatlı bir etimolojik incelemeye girişilmiştir.

II. cilt ise, Golden’ın araştırmasında yararlandığı yazma eserlerin (Arapça, Farsça, İbranice, Bizans Grekçesi, Ermenice) ve haritaların fotokopi nüshalarını ihtiva etmektedir.

Abstract

The inspiring work of Peter Golden, “Khazar Studies (An Historico-Philological Inquiry into the Origins of the Khazars) Volume I-II ”, is considered to be one of the principal sources in the field of Khazarology. The absence of Turkish translation of this work stands as an major obstacle for a detailed comprehension of Khazar History. As you would appreciate, the translation of “Khazar Studies Volume I-II” into Turkish has been selected as thesis topic since it provides remarkable insights for Khazar History researchers.

In this work, Peter Golden referred to previous studies of distinguished experts like Artamonov, Dunlop, Zająkowski, Czeglédy and Németh about controversial points in Khazar History. Golden scrutinized the opinions of these authors in a comparative manner and put forward his own suggestions. So as to overcome the questions regarding the ethnic origin of Khazarians, he presented a Word List in Volume I, Chapter IV and it contains a list of personal names, tribal names, titles, toponyms, hydronyms and topohydronyms in Khazar language and after a detailed etymological investigation of this list, he draws to the conclusion that Khazars were Turkic nation.

This translated work actually contains two volumes: Volume I includes four chapters: (i) In the first chapter, short introductions of Turkic tribes lived before the formation of Khazar Qaganate and renowned with their adventures from Eurasia steppes to Balkans, even to Europe are presented. (ii) In the second chapter, the origin of Khazars and the emegence of the Khazars on the stage of history are revealed. Besides, some questions regarding Khazar Qaganate are answered in a historical concept. (iii) In Chapter III, several tribes and peoples connected to the Qaganate are introduced. Moreover, economic condition in Khazaria is explained. (iv) In Chapter IV, under the title of Word List, Golden deals with the questions stated above in a philological concept. A detailed investigation of the Khazar language and the origin of Khazars is carried out based upon etymological findings.

Volume II is comprised of the facsimiles of the manuscripts (Arabic, Persian, Hebrew, Armenian and Byzantine Greek) and maps used by Golden in his research.