EHÂBÎŞ

Ehâbîş kelimesi Arapça’da “çeşitli kavimlere mensup insan topluluğu” anlamına gelen uhbûş veya uhbûşenin çoğuludur. Mekke’nin kuzey ve güney bölgelerinde yaşayan Hâris b. Abdümenât b. Kinâne, Adel, Dîş, Düil, Hevn b. Huzeyme’den Kāre, Huzâa’dan Benî Mustaliḳ ve Hayâ kabilelerine Ehâbîş adı verilmiştir. Bazı kaynaklarda, Kureyşliler’le Mekke yakınlarındaki Hubşî dağı eteklerinde anlaşma yapmış olduklarından bu kabilelere Ehâbîş denildiği rivayet edilmektedir.

Cevâd Ali, Tihâme’de yaşayan ve İslâm’dan çok önceki bir tarihte Habeş yönetimini kabul eden Kinâneliler’e, Habeşli kadınlarla evlenmeleri sonucunda siyahîleşen nesillerine ve onların müttefiklerine Ehâbîş denilmiş olabileceğini söyler. Müsteşrik Henri Lammens, korkak olarak tanımladığı Kureyşliler’in, kervanlarını korumak ve savaşlarda kullanmak üzere Habeşli askerlerden oluşan bir ordu kurduklarını, bu orduya mensup olanlara Ehâbîş denildiğini ileri sürer. Ancak bu görüşün bugün ilmî çevrelerde değeri bulunmamaktadır.

Ehâbîş’in Kusay b. Kilâb, Abdümenâf b. Kusay ve Muttalib b. Abdümenâf dönemlerinde Kureyşliler ile yaptığı ittifak İslâmiyet’ten sonra da devam etmiştir. Ehâbîş, İslâm öncesinde Kureyş ve Kays Aylân kabileleri arasında meydana gelen Ficâr Harbi’nde Kureyş’in safında bulunmuş, bu kabilenin Hz. Peygamber sebebiyle Hâşimoğulları’na karşı uyguladığı boykotta yine onun yanında yer almıştır.

Mekke çevresinde bedevî bir hayat süren Ehâbîş’in, Kureyş’in Hz. Peygamber ile yaptığı savaşlarda çok önemli rol oynadığına dair görüşler doğru değildir. Onlar da Kureyş’e yardım eden diğer kabileler gibi çeşitli vaadler karşılığında Kureyş safında yer almışlardı. Uhud Gazvesi’ne 2000 kişiyle katılan Ehâbîş’in reisi Huleys b. Zibbân, Kureyşliler’in savaş sonrası müslüman şehidlere reva gördükleri saygısızlığı şiddetle kınamıştır.

Kureyş’in müttefiki olarak Hendek Gazvesi’ne de katılan Ehâbîş’in bazan Kureyş’e muhalefet ettiği de olmuştur. Meselâ Hz. Peygamber’in hicretin 6. (628) yılında ashabıyla birlikte umre için gittiği Mekke’ye sokulmamasını doğru bulmamış, müslümanların umreden menedilmesi ve uzlaşmaya gidilmemesi halinde ittifakı bozacağını bildirmiştir. Resûlullah’ın Hudeybiye’de Kureyş’e gönderdiği elçi Hırâş b. Ümeyye’nin öldürülme teşebbüsünü Ehâbîş’in reisi Huleys b. Alkame engellemişti. Ancak muahede sonunda Arap kabilelerinin Kureyş’i veya müslümanları tercihte serbest bırakılmaları üzerine Ehâbîş yine Kureyşliler’in yanında yer almıştı. Kureyşli müttefikleri gibi Ehâbîş de Mekke’nin fethinden (8/630) sonra müslüman olmuş, Emevîler zamanına kadar Mekke çevresinde yaşamaya devam etmiştir.

BİBLİYOGRAFYA

İbn Hişâm, es-Sîre, I, 187, 272; II, 12.

İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, I, 127; V, 57.

Belâzürî, Ensâb, I, 76, 101-102.

Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), II, 628.

İbn Hazm, Cevâmiʿu’s-sîre, s. 159, 187.

Yâkūt, Muʿcemü’l-büldân, II, 214.

İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, I, 587, 593; II, 18, 180, 202.

Takıyyüddin el-Fâsî, Şifâʾü’l-ġarâm bi-aḫbâri’l-Beledi’l-ḥarâm (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Kahire 1405/1985, II, 155-156.

M. Hamîdullah, “Les ‘Ahâbish’ de la Mecque”, Studi orientalistici in onore di Giorgio Levi Della Vida, Roma 1956, I, 434-447.

a.mlf., İslâm Peygamberi, I, 255, 258, 276, 303-308, 491; II, 1002.

a.mlf., “Eḥâbîş, UDMİ, II, 27-31.

Cevâd Ali, el-Mufaṣṣal, IV, 30-42.

Kehhâle, Muʿcemü ḳabâʾili’l-ʿArab, Beyrut 1402/1982, I, 5-6.

W. Montgomery Watt, Hz. Muhammed Mekke’de (trc. Rami Ayas – Azmi Yüksel), Ankara 1986, s. 163-167.

Lammens, “el-Eḥâbîş”, el-Meşriḳ, XXXIV/1-4, Beyrut 1936, s. 132, 527-554.