ELMALI, İbrahim Bedrettin

Antalya’nın Elmalı ilçesinde doğdu. Babası Ali Efendi, annesi Naciye Hanım’dır. Ailesi Saraç Koca Alioğulları lakabıyla tanınır. İlk öğreniminin ardından İstanbul’a giderek Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye Medresesi’ne girdi. 1923’te buradan, daha sonra kaydolduğu Dârülfünun İlâhiyat Fakültesi’nden 1928’de mezun oldu. Özlük dosyasındaki bir kayıtta ilk memuriyete başladığı 1935’te Mekteb-i Hukuk’un birinci sınıfına kayıtlı olduğu bilgisi yer almakta, dolayısıyla bir süre Hukuk Fakültesi’ne devam ettiği anlaşılmaktadır. 1927-1931 yıllarında ücretli olarak İstanbul’da Hayderî Hüseyin Dede Camii ve Haseki semtindeki Şirmerd Çavuş Camii müezzinliği, 1931-1932’de İstanbul Sankt Georg Avusturya Lisesi ve Ticaret Okulu ilk kısım vekil öğretmenliği ve 1932-1934 yıllarında İstanbul Beyoğlu Bulgar Okulu yurt bilgisi vekil öğretmenliği görevlerinde bulundu. 1 Mayıs 1934’te askere alındı ve 1 Mayıs 1935’te terhis oldu.

İbrahim Elmalı ilk resmî görevine 19 Aralık 1935’te İstanbul Müftülüğü’nde kâtip olarak başladı. Bu görevde iken 1942’de teğmen olarak tekrar silâh altına alındı ve 1944’te terhis edildi. İstanbul Müftülüğü’ndeki vazifesine dönünce kendi isteğiyle Mayıs 1944’te Vakıflar Umum Müdürlüğü Vakıf Kayıtlar Müdürlüğü Mümeyyizliği’ne tayin edildi. Ardından sırasıyla Başbakanlık Arşiv Umum Müdürlüğü arşiv memurluğu (1944-1945; buradan rahatsızlığını gerekçe göstererek istifa etmişti), Çalışma Bakanlığı birinci mümeyyizliği (1945-1946), Çalışma Bakanlığı Kâğıt İşleri Müdürlüğü birinci sınıf mümeyyizliği (1946-1953) yaptı. 30 Kasım 1953 tarihinde Üsküdar müftülüğüne tayin edildi ve 8 Aralık 1961’de İstanbul müftülüğüne getirildi. İstanbul müftüsü iken 15 Haziran 1963 tarihinde başkanlık onayı ile emekliye sevkedildiyse de bu işlem bakan emriyle iptal edildi. 1 Ekim 1965’te Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Dairesi başkanlığına getirilen Elmalı, Bakanlar Kurulu’nun 9 Aralık 1965 tarihli kararnâmesiyle Diyanet İşleri başkanlığına tayin edildi. Haziran-Temmuz 1966’da bir heyetle birlikte çıktığı Tunus ve Libya seyahati sırasında seyahat programını tamamlamadan geri çağrılışı halkın büyük tepkisini çekti, dönüşünde havaalanında coşkuyla karşılandı, uzun bir araç konvoyu ile başkanlık binasına kadar kendisine refakat edildi. 17 Aralık’ta başladığı bu görevinden yine Bakanlar Kurulu’nun 11 Ekim 1966 tarihli kararı ile emekliye sevkedildi. Ardından İstanbul (1969-1973) ve Afyon (1973-1977) milletvekili olarak iki dönem parlamentoda bulundu. Daha sonra Finike’ye yerleşip ömrünün geri kalan kısmını burada geçirdi. Hiç evlenmemiş olan Elmalı 5 Aralık 1994’te Finike’de vefat etti ve Finike İlçe Mezarlığı’na defnedildi.

Elmalı yüksek dinî öğrenimini Cumhuriyet döneminde yapmış ilk Diyanet İşleri başkanıdır. Seleflerinden Ahmet Hamdi Akseki ve Ömer Nasuhi Bilmen gibi dinî meselelerde otorite, eser sahibi bir din âlimi olarak değil daha çok bürokrat kişiliğiyle öne çıkmış, görevleri sırasında çalışkanlığıyla, disiplini ve idarî mevzuata vukufuyla temayüz etmiştir. Bir dilekçesinden Arapça ve Farsça bildiği, eski yazıların muhtelif çeşitlerine âşina olduğu, tarihî eserleri ve arşiv kayıtlarını tetkike merakının bulunduğu öğrenilmektedir. Otuzlu yaşlarında iken yakalandığı bir hastalık, bazan aylarca görevinden uzak kalmasına yol açtığı gibi bu durum onu ilmî faaliyetlerden de alıkoymuş olmalıdır.

BİBLİYOGRAFYA :

DİB Arşivi’ndeki özlük dosyası; Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü, Müşterek Kararnameler ve Bakanlar Kurulu Ekleri katalogları; Diyanet İşleri Başkanlığı Biyografik Teşkilat Albümü: 1924-1989, Ankara 1989, s. 23; “Yeni Diyanet İşleri Başkanımız Sayın İbrahim Bedreddin Elmalı”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, V/1-2, Ankara 1966, s. 3-6; Ahmet Onay, “Elmalı Hocamızın Ardından”, Diyanet Aylık Dergi, sy. 49, Ankara 1995, s. 40-41; Mehmet Bulut, “Dönemleri ve Öne Çıkan Hizmetleriyle Diyanet İşleri Başkanları: İbrahim Bedrettin Elmalı (1903-1994)”, a.e., sy. 248 (2011), s. 52-55.